داستان آدم در قرآن و تخیلات فارغ از واقعیت

مقدمه نوشتار

داستان آدم در قرآن با تخیلات گذشتگان در آمیخته و فهم آن را برای خواننده این داستان در قرآن دشوار ساخته است. بستگی دارد با چه دید ومفهوم کلمات کلیدی آن وارد مطالعه شویم. ساختن آدم با گل آن هم با دستان خداوند که در اسطوره های کهن مطرح و وارد تفاسیر علمای اسلام شده هاله ای از ابهام و شبهات را بر آن گسترده و قادرنیستند واقعیت مورد نظر قرآن را یکسان سازی کنند. هرکس به فراخور برداشت های عرفانی و فلسفی از آن را که در خور واقیات روحی و روانی انسان است به طرز شیوائی شرح داده اند. برخی آیات را واقعیات عینی رخ داده تصور می کنند و از قید متشابه بودن آن خود را رها می سازند و حتی برای درخت ملعونه هم نوع آن را مشخص می کنند. فرق ابلیس و شیطان و عملکرد آن ها و این که ابلیس با ذریه های خود انسان را به فجور می کشاند به چه مفهومی است همه ناشناخته مانده اند. ابلیس درکجا استقرار دارد و ذریه او چی چیزی است. من در دو نوشتار آدم واقعیتی دگرگون شده در قرآن قسمت دوم و سجده ملائکه به بشر در خلقت انسان در زمین اولیه سعی کرده ام برداشت های خودم را بر مبنای آیات قرآن بیان کنم. من داستان آدم را از دید علوم طبیعی و روند تکامل آن بررسی می کنم و دیدگاه خودم را تقدیم می دارم. آیات همه متشابه هستند و تاویل دارند

ماهیت وجودی آدم

آدم یک فرد خاص نیست و همسرش هم همین طور اما واقعیت فیزیکی دارند. مانند کلمه انسان، به فرد خاص خطاب نمی شود. در پروسه تکامل آدم به عنوان اولین انسان تکامل یافته از نسل قبل از خود با جهش تکاملی عقلی ظاهر و مورد انتخاب الهی قرارمی گیرد. آدم طبق نظر قرآن پدر و مادر دارد.

انَّ اللّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَ نُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ- ذُرِّيَّةً بَعْضُهَا مِن بَعْضٍ وَاللّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ-خداوند آدم و نوح و آل ابراهیم و آل عمران را از بین جهانیان برگزید و ذریه هائی که از ذریه دیگری بودند و خداوند شنوای دانا است. آدم و نوح و آل عمران و آل ابراهیم همه ذریه ای بودند از ذریه دیگر. بنابراین آدم هم ذریه از ذریه دیگر بوده از بین ذریه قبل برگزیده شده و در فرایند تکامل انسان های هوشمند کنونی از نسل آدم هستند. او پیامبر نیست ، در قرآن نامی از حوا برده نشده است آدم و همسرش (مرد یا زن) اولین انسان هوشمند هستند. اینکه در قرآن آدم و همسرش را خطاب قرار می دهد برای رفع شهبات و رد چگونگی پیدایش حوا در اسطوره های کهن انسان است. نئاندرتال انسان قبل از آدم است. دو تیره شدند نئاندرتال ها و بنی آدم بین این دو گروه وصلت صورت می گرفته است و خداوند روی گونه آدم متمرکز شده و هدایت او را به طریقی انجام می دهد. 7 درصد ژنوم انسان از ژن های نئاندرتال ها است. اخیرا با گسترش علم ژنتیکی این موضوع مشخص شده است. خداوند آنها را در بوته آزمایش قرار داد. البته با دادن عنصر اختیار و آگاهی و از این به بعد داستان آدم و شجره ممنوعه سمبولیک است.

شیطان عاملی است که وسوسه نفسانی را تحریک می کند. خصلت انحراف از راه درست در نهاد انسان گذاشته شده و آن ابلیس است که این خصلت نسل اندر نسل منتقل می شود. ابلیس میوه شجره فجور و تقوا است که در علقه بنیان گذارده شد فالهمها فجور ها و تقوا ها. ابلیس سمبل کار های خلاف که در قرآن فجور در برابر تقوا نامیده و ابلیس در ساختار معنوی انسان نهفته است و با اختیار و آگاهی در ارتباط است. دزدی، فساد، حسد ورزی و بسیارعواملی دیگرهستند که ابلیس را تحریک می کند و شیطان ابزار فریفتن خواسته نفسانی است. موضوعی که انسان را وسوسه می کند راه خلاف یا فجور را طی کند شیطان است شجره ملعونه در قرآن و واقعیت پشت پرده آن- سرگذشت آدم با سرگذشت تکامل جانداران در زمین پیوند ناگسستنی دارد و آدم به صورت مستقل خلق نشده و از دوران مختلف تکامل عبور کرده است. در قران همه جا از خلقت انسان نام می برد. شروع خلقت انسان و حیات در زمین اولیه به عبارتی خلق نخستین مولکول زنجیره ای RNA در نطفه امشاج که با یک فرمان کن فیکون حیات در آن دمیده می شود خلقت آدم نیز بشمار می آید که در قرآن تنها در همین یک مورد از خلق آدم نام برده است. در حقیقت خلقت آدم با خلق حیات شروع می شود نخستین مولکول ابتدائی ژن فرمان کن فیکون دریافت می کند و مولکول RNA بی جان به جاندار تبدیل می گردد که در مثل عیسی ع مانند مثل خلقت آدم بیان شده است. آیه زیرکوتاه تاریخچه خلق انسان را بیان می فرماید.

أَیَحْسَبُ الْإِنْسانُ أَنْ يُتْرَكَ سُدىً- أَ لَمْ يَكُ نُطْفَةً مِنْ مَنِيٍّ يُمْنى‌- ثُمَّ كانَ عَلَقَةً فَخَلَقَ فَسَوَّى- فَجَعَلَ مِنْهُ الزَّوْجَيْنِ الذَّكَرَ وَ الْأُنْثى‌- أَلَيْسَ ذلِكَ بِقادِرٍ عَلى‌ أَنْ يُحْيِيَ الْمَوْتى
آیا انسان می پندارد که رها می شود آیا او نطفه ای در تقدیر نبود که مقدر می شود( دوره خلقکم و سواکم) سپس علقه بود که خلق می شود و در آن زوجین نر و مادینگی قرار داده می شود آیا چنین خدایی قادر نیست مردگان را زنده کند. علقه همان نفس واحده است

مراحل تکاملی آدم از نطفه امشاج

انسان در چهار دوره خلقکم، سواکم، عدلکم و صورکم مراحل تکامل بر اساس قرآن را طی می کند. آیات 6 تا 8 سوره انفطار -یا أَيُّهَا الْإِنْسَانُ مَا غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ- الَّذي خَلَقَكَ فَسَوَّاكَ فَعَدَلَكَ في‏ أَيِّ صُورَةٍ ما شاءَ رَكَّبَكَ - ای انسان تو را چه شده که در برابر خدای کریم این همه مغرور شده ای خدا است که تو را خلق کرد و سپس سامان داد و سپس اعضای تو را موزون ساخت و در نهایت تو را به مطابق برنامه تدوین شده صورت دهی کرد. آدم در پایان دوره صورکم از بین انسان سانان با جهش تکاملی فکری انتخاب و جانشین نسل قبل از خود می شود، جانشین خدا شدن غلط فاحشی است خدا در حیات زمین با امر خود حضور فعال دارد و نیاز به جانشین ندارد ،کسانی که چنین تصوری دارند اصل توحید را خدشه دار می کنند و کفر می ورزند.

آدم در زمین می زیسته در آیه 10 و11 سوره اعراف می فرماید- وَلَقَدْ مَكَّنَّاكُمْ فِي الْأَرْضِ وَجَعَلْنَا لَكُمْ فِيهَا مَعَايِشَ ۗ قَلِيلًا مَا تَشْكُرُونَ - و شما را در زمین جای دادیم، و در آن برای شما وسایل و ابزار زندگی قرار دادیم، ولی بسیار اندک سپاس می گذارند. این آیه قبل از سجده ملائکه به آدم بیان شده و در ارتباط با محل سکنی آدم است.-آیه بعد-

لَقَدْ خَلَقْنَاكُمْ ثُمَّ صَوَّرْنَاكُمْ ثُمَّ قُلْنَا لِلْمَلَئكَةِ اسْجُدُواْ لاَدَمَ فَسَجَدُواْ إِلَّا إِبْلِيسَ لَمْ يَكُن مِّنَ السَّاجِدِينَ در واقع شما را خلق کردیم و سپس مراحل صورت دهی را طی کردید (و تکمیل شدید و آنگاه به ملائکه گفتیم) به آدم سجده کنید همه ملائکه سجده کردند و ابلیس امتناع ورزید. اینکه مطرح می شود که آدم در بهشت بوده و تمرد کرد و از بهشت اخراج شد و بهشت را خارج از زمین می دانند رد می کند. آدم درزمین سکنی داشت دوره تکامل از خلقناکم تا صورناکم را طی کرده است. ملائکه نیرو هستند ابلیس هم ملائکه است برنامه ریزی تدوین شده الهی چنین مقدر شده که در چهارچوب عنصر اختیار و آگاهی تمرد و سرپیچی هم در برابر تسلیم در انسان هوشمند وجود داشته باشد. آدم نخستین انسان هوشمند در معرض امتحان الهی قرار می گیرد و از دستور خداوند سر پیچی می کند به عبارتی برنامه ریزی خداوند موفق از کار در می آید.

تفکر، قوه عاقله، تدبر، قدرت بیان، خواندن و نوشتن، انگیزه، ترحم، مهربانی، خلاقیت، تمرد، حسادت، تکبر همه از جنس نیرو و ملائکه هستند که در وجود انسان قرار می گیرند. انسان بر خلاف سایر جانداران آزاد آفریده شده. سجده تسلیم و در اختیار قرار گرفتن است ولی ابلیس نمی تواند در اختیار باشد ماموریت ویژه ای دارد. سمبل فجور در برابر تقوا است. انسان سانان قبل از آدم کجا زندگی می کردند. جائی که همه امکانات مورد نیاز از طعام، شکار راحت و آسان و باران و نعمت هائی که ما نداشتیم به عبارتی بهشتی که نیرو های فوق کاربردی نداشته اند خورد و خوراک و زور و تجاوز به مکان های مناسب چرا که آن ها تفکر و خلاقیت لازم نداشتند برای خود سر پناه درست کنند لذا دائم در محدوده زندگی برخورد های وحشیانه رواج داشت. اینکه ملائکه از خداوند سوال می کنند (تشبیه برای بیان موضوع است) چرا کسی را بر می گزینی که در زمین فساد می کند. این احتمال است که ملائکه از سرنوشت انسان در جنگ و خون ریزی و فساد آینده در زمین منظور است. آیه زیر محل اسکان انسان های قبل از آدم را بیان می کند.
أَلَمْ يَرَوْا كَمْ أَهْلَكْنا مِنْ قَبْلِهِمْ مِنْ قَرْنٍ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ ما لَمْ نُمَكِّنْ لَكُمْ وَ أَرْسَلْنَا السَّماءَ عَلَيْهِمْ مِدْراراً وَ جَعَلْنَا الْأَنْهارَ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهِمْ فَأَهْلَكْناهُمْ بِذُنُوبِهِمْ وَ أَنْشَأْنا مِنْ بَعْدِهِمْ قَرْناً آخَرِينَ- آيا نديدند كه چه بسيار امت‌هاى پيش از آنان را هلاك كرديم (قبل از آخرین امت منظور امتی که آدم در آن می زیسته انشانا من بعدهم قرنا آخرین)، با آنكه در زمين به آنان جايگاه و توانى داده بوديم كه به شما نداده‌ايم؟ و (باران و بركت) آسمان را پى در پى برايشان فرستاديم و نهرهاى آب از زير پاهايشان جارى ساختيم، پس آنان را به دلیل ذنوب هلاك كرديم (منقرض و نسل آخری( آدم) پس از آنان را در پروسه انشاء جایگزین کردیم. ذنوب چند وجه معنی دارد یکی از معنی آن موهای انبوه و می تواند کنایه از نارسائی های تکاملی باشد. در محیطی زندگی می کردند مانند بهشت برین و پر نعمت بود. يَا آدَمُ اسْكُنْ أَنْتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ فَكُلَا مِنْ حَيْثُ شِئْتُمَا وَلَا تَقْرَبَا هَٰذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونَا مِنَ الظَّالِمِينَ- بهشت در این آیه باغ پر نعمت محل سکونت آدم است و اخراج از آن تغییر وضعیت زندگی به دلیل تکامل فکری است. به آیات29 تا 39 سوره بقره توجه فرمائید.

هُوَ الَّذِي خَلَقَ لَكُم مَّا فِي الأَرْضِ جَمِيعًا ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاء فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ- خداوند است كه آنچه در زمين است همه را براى شما آفريد سپس به آفرينش جو کم قطر و یکپارچه زمین پرداخت و آن را به هفت آسمان بنا کرد و او به هر چيزى داناست. زمان ظهور آدم بعد از خلق سبع السماوات هفت طبقه جو زمین است که علقه شروع خلق جانداران یا نفس واحده است.

وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلاَئِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً قَالُواْ أَتَجْعَلُ فِيهَا مَن يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاء وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ قَالَ إِنِّي أَعْلَمُ مَا لاَ تَعْلَمُونَ-و چون پروردگار تو به ملائکه گفت من در زمين جانشین خواهم گماشت ملائکه گفتند آيا در زمین كسى را مى‏گمارى كه در آن فساد کند و خون ها بريزد و حال آنكه ما با ستايش تو تنزيه مى‏كنيم و به تقديست مى‏ پردازيم فرمود من چيزى مى‏ دانم كه شما نمى‏دانيد. از بین انسان سانان که وحشی بودند آدم را به عنوان جانشین آنها قرار می دهم و تذکر ملائکه اشاره به این موضوع است.کلمه کسی که در زمین فساد کند می تواند به انسان های قبل از آدم باشد و یا انسان های بعد از آدم که تاریخ نشان می دهد که بعد از ظهور آدم بنی آدم خون ها ریخته و ظلم ها کرده است؟

وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاء كُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلاَئِكَةِ فَقَالَ أَنبِئُونِي بِأَسْمَاء هَؤُلاء إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ- و (خداوند)همه نام ها را به آدم آموخت ‏سپس آنها را بر فرشتگان عرضه نمود و فرمود اگر راست مى‏گوييد از اسامى اينها به من خبر دهيد. اسماء نام گذاری تمام پدیده های طبیعت با خلق الانسان علمه البیان، الذی علم بالقلم در آدم به کمال بلوغ رسید پایه زبان و اصول قواعد آن گذاشته شد. انسان های نئاندرتال درجه تکامل بالائی داشتند و می توانستند بر روی دیوار غار نقاشی کنند بنابراین این تصور که علم الاسماء به یکباره به آدم آموخته شد نمی تواند منطقی و با اصل تکامل قرآنی ناسازگار است. تنها 10% از دی ان ای های انسان برای ساخت پروتئین استفاده می شود که برای دانشمندان غربی جالب توجه است و باقی 90% آن به عنوان "دی ان ای ناخواسته" تلقی می شود. از طرف دیگر پژوهشگران روسی متقاعد شده اند که طبیعت؛ معیوب و ناقص نیست و به همین دلیل هم به دنبال تحقیق به روی آن 90% دی ان ای ناخواسته، سرمایه گذاری کرده اند که این سرمایه گذاری به نتایج انقلابی نیز منتهی گشته است.
به نظر این دانشمندان؛ دی ان ای، تنها مسئول ساخت بنای بدن ما نیست بلکه به عنوان یک انبار ذخیره سازی داده ها و ارتباطات نیز خدمت می کند. زبانشناسان روسی کشف کردند که کد ژنتیکی موجود در دی ان ای، به ویژه در نوع "ناخواسته" آن، از همان قوانین زبان انسانی ما پیروی می کند.

برای این منظور آنها قوانین دستور زبان (روشی که در آن واژه ها در کنار هم قرار می گیرند تا جمله ساخته شود) و معناشناسی (مطالعۀ معنا در شکل زبان) و همچنین قوانین اساسی دستور زبان را با یکدیگر مقایسه کردند. آنها دریافتند که بازهای آلی موجود در دی ان ای، پیرو دستور زبان منظم و انجام مجموعه ای از قوانین همانند زبان هستند. بنابراین، به نظر نمی رسد که زبان های انسانی به طور اتفاقی شکل گرفته باشند، بلکه بازتابی از واکنش ذاتی دی ان های ما هستند. اینجا کلیک کنید

قَالُواْ سُبْحَانَكَ لاَ عِلْمَ لَنَا إِلاَّ مَا عَلَّمْتَنَا إِنَّكَ أَنتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ- گفتند منزهى تو ما را جز آنچه به ما آموخته‏اى هيچ دانشى نداریم. ملائکه فقط یک دستور را انجام می دهند .

قَالَ يَا آدَمُ أَنبِئْهُم بِأَسْمَآئِهِمْ فَلَمَّا أَنبَأَهُمْ بِأَسْمَآئِهِمْ قَالَ أَلَمْ أَقُل لَّكُمْ إِنِّي أَعْلَمُ غَيْبَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَأَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا كُنتُمْ تَكْتُمُونَ- فرمود اى آدم ايشان را از اسامى آنان خبر ده و چون [آدم] ايشان را از اسماء شان خبر داد فرمود آيا به شما نگفتم كه من نهفته آسمانها و زمين را مى‏دانم و آنچه را آشكار مى‏كنيد و آنچه را پنهان می داشتيد می ‏دانم.

 
وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلاَئِكَةِ اسْجُدُواْ لآدَمَ فَسَجَدُواْ إِلاَّ إِبْلِيسَ أَبَى وَاسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ- و چون فرشتگان را فرموديم براى آدم سجده كنيد پس بجز ابليس كه سر باز زد و كبر ورزيد و از كافران شد (همه) به سجده درافتادند. سجده ملائکه پس از تکامل زبان و فرا گرفتن اسماء رخ می دهد. و آدم در بوته آزمایش قرار می گیرد و زمانی است که از نعمت اختیارو آگاهی برخوردار شده است و محل زندگی در باغ استعاره در محیطی سرشار از نعمت وطبیعت زیبا است.

وَقُلْنَا يَا آدَمُ اسْكُنْ أَنتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ وَكُلاَ مِنْهَا رَغَدًا حَيْثُ شِئْتُمَا وَلاَ تَقْرَبَا هَذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونَا مِنَ الْظَّالِمِينَ- و گفتيم اى آدم خود و همسرت در اين باغ سكونت کن و از هر كجاى آن خواهيد بهره مند شوید اما به اين درخت نزديك نشويد كه از ستمكاران خواهيد بود. شجره استعاره از عنصر اختیار و آگاهی است که در پروسه تکامل در قالب فجور و تقوا در مرحله آزمایش آدم باید خود را نشان دهد بهشت محل زندگی آن ها است، شیطان عاملی است که وسوسه نفسانی را تحریک به انجام عمل دلخواه می کند که اینجا است که آدم مشمول هدایت خداوند قرار می گیرد. ابلیس جزء روحیات در درون انسان قرارگرفته و از وجود عوامل بیرونی مانند شیطان برای فریب انسان استفاده می کند.

فَأَزَلَّهُمَا الشَّيْطَانُ عَنْهَا فَأَخْرَجَهُمَا مِمَّا كَانَا فِيهِ وَقُلْنَا اهْبِطُواْ بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ وَلَكُمْ فِي الأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَمَتَاعٌ إِلَى حِينٍ- پس شيطان هر دو را از آن بلغزانيد و از آن , وضعیت که در آن بودند ايشان را خارج کرد و فرموديم فرود آييد شما دشمن همديگريد و براى شما در زمين قرارگاه و تا چندى برخوردارى خواهید بود. انسان از آزمایش الهی مردود شد البته برنامه ریزی تدوین شده الهی است از آن وضعیت زندگی باعلم آگاهی و اختیار خارج و شیوه زندگی نوینی برخوردار می شوند یعنی در همان مکان ادامه زندگی می دهند و سبک زندگی آنها از نئاندرتال ها متفاوت می شود. بنی آدم و نئاندرتال ها مدت ها در در زمین زندگی می کردند. خداوند بنی آدم را با ارسال پیامران هدایت و نئاندرتال ها فراموش و منقرض می گردند. آیه زیر می تواند در این ارتباط هم تاویل شود ینی آدم و نئاندرتال ها آیات خداوند محسوب می شوند.

مَا نَنْسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنْسِهَا نَأْتِ بِخَيْرٍ مِنْهَا أَوْ مِثْلِهَا أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ.هیچ آیه ای منسوخ و یا فراموش نمی شود مگر مانند آن و یا بهتر از آن می آوریم ایا نمی دانید که خداوند به هر کاری قادر است.

فَتَلَقَّى آدَمُ مِن رَّبِّهِ كَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَيْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ- سپس آدم از پروردگارش كلماتى را دريافت نمود و خداوند او را بخشید خداوند توبه ‏پذير و مهربان است.

قُلْنَا اهْبِطُواْ مِنْهَا جَمِيعًا فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُم مِّنِّي هُدًى فَمَن تَبِعَ هُدَايَ فَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ- فرموديم جملگى از آن فرود آئید ( تغییر وضعیت زندگی) پس اگر از جانب من شما را هدايتى رسد آنان كه هدايتم را پيروى كنند بر ايشان بيمى نيست و غمگين نخواهند- سیدمحمد تقوی اهرمی29/4/1403