وَلَقَدْ خَلَقْنَا فَوْقَكُمْ سَبْعَ طَرَائِقَ و مفهوم واقعی و علمی آن

مقدمه نوشتار

کلمات سبع المثانی، سبع السموات، سبع طرائق کلماتی هستند که بیانگر یک پدیده مهم در حیات زمین و هر سه اشاره به جو هفت طبقه زمین است که حیات را در خود ایجاد و حفظ می کند. متاسفانه این کلمات که کلید واژه خلقت حیات در زمین است هم چنان به مفهوم واقعی خود نرسیده اند دلیل آن مراجعه به تفاسیر صدر اسلام است، در صدر اسلام نظریه مدل زمین ثابت و مرکزی بطلمیوس حاکم بود. بطلمیوس ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و جغرافی‌دان مصری – یونانی بود که در قرن دوم میلادی در اسکندریه مصر زندگی می‌ کرد. او به ‌خاطر فعالیت‌هایش در نجوم، از جمله ارائه نظریه مدل زمین‌ مرکزی شهرت یافته ‌است. مدل کیهانی بطلمیوس یک مدل زمین ‌مرکزی از جهان است که بطلمیوس آن را در قرن دوم پس از میلاد طراحی و اعلام کرد. این مدل تا قرن شانزدهم تنها نظریه اختر شناسی مورد قبول عامه مردم بود، تا زمانی که مدل هلیو سنتریک یا خورشید مرکزی پیشنهاد شده توسط کوپرنیک جایگزین آن گردید. مفسرین صدر اسلام این مدل کیهانی را در تفسیر هفت آسمان به کار گرفتند و امروزه هم چنان طرفدارانی دارد و سعی نشده تفسیر آیات متشابه در خلقت کیهان و حیات در زمین را با علوم طبیعی به روز رسانی کنند. کلمه سبع طرائق فقط یک بار در قرآن بیان شده و با توجه به آیات قبل و بعد از آن که به روند خلقت انسان در زمین و دوره های تکامل حیات اشاره شده منظور هفت طبقه جو زمین است که به آن می پردازم.

هفت آسمان جو زمین و اهمیت آن برای حیات در زمین

سموات جو هفت طبقه زمین حفاظی است برای جانداران اعم از جانوران و گیاهان و قرآن بر حفاظ حیات بودن آن در چند آیه تاکید فرموده. چرا سبع طرائق را مترادف با سبع سماوات می دانیم و در اصل آیا سبع السماوات همان هفت طبقه جو زمین است. باید به آیات قبل و بعد از آیه ای که این کلمه به آن اشاره نموده مراجعه کنیم و با سایر آیات در ارتباط با هفت جو زمین مقایسه و نتیجه گیری کنیم سبع سموات منظور هفت جو زمین است. این روش تاویل نزد مفسرین مرسوم نیست روش تفسیر قرآن به قرآن علامه طباطبائی. آیات12 تا 19 سوره مومنون پدیده حیات در زمین و روند تکامل آن از ابتدای خلق نخستین نطفه حیات نطفه امشاج نبتلیه از رسوب ته نشین شده در سنگ رس تا بنای هفت طبقه جو زمین و پیدایش کشت و زرع را بیان می فرماید و مسلما همه پدیده های اشاره شده در زمین و متعلق به آن است. با هم مرور کنیم.

وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن سُلَالَةٍ مِّن طِينٍ- در حقیقت ما انسان را از رسوب (ته نشین شده) در سنگ رس خلق کردیم. ثُمَّ جَعَلْنَاهُ نُطْفَةً فِي قَرَارٍ مَّكِينٍ- و نطفه ( نطفه امشاج خلق شده در سنگ رس)را در غشاء استوار قرار دادیم، نطفه امشاج نبتلیه تک سلولی نخستین که در سنگ رس خلق شد مولکول زنجیره ای RNA بدون هسته و غشاء سلولی شروع حیات بود که در پروسه تکامل دو نیم میلیارد ساله به علقه تک سلولی با ژنوم کامل و غشاء هسته ای و سلولی تبدیل شد و در پوشش قرار مکین قرار می گیرد. علقه همان نفس واحده سر منشاء جاندارن در حیات زمین است.

ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظَامًا فَكَسَوْنَا الْعِظَامَ لَحْمًا ثُمَّ أَنشَأْنَاهُ خَلْقًا آخَرَ فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ- سپس آن نطفه (نطفه امشاج) را به علقه خلق کردیم و علقه را به پر سلولی و پر سلولی را به غضروف (بعد از پر سلولی غضروف به عنوان ستون فقرات نرم تن ها و بند پایان) خلق کردیم و آن را به استخوان خلق کردیم و سپس خلق آخر (درپروسه تکامل خلق آخر پایان تکامل حیات و ظهور آدم از نسل قبل است و نیاز به انشاناه داشته است) را انشاء کردیم فتبارک الله احسن الخالقین- ثُمَّ إِنَّكُمْ بَعْدَ ذَلِكَ لَمَيِّتُونَ-سپس مرگ به سراغ آن ها خواهد آمد.

پس از این آیات اشاره به سبع طرائق شده که ارتباط مستقیم به حیات زمین دارد وَلَقَدْ خَلَقْنَا فَوْقَكُمْ سَبْعَ طَرَائِقَ وَمَا كُنَّا عَنِ الْخَلْقِ غَافِلِينَ-و در حقیقت ما بالای سر شما هفت طبقه با طرق و شیوه ساختاری متفاوت خلق کردیم و آنگاه از حیات ( در زمین) غافل نبودیم ( و از آنجائیکه حیات در زمین به آب فراوان نیاز داشت)- وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاء مَاء بِقَدَرٍ فَأَسْكَنَّاهُ فِي الْأَرْضِ وَإِنَّا عَلَى ذَهَابٍ بِهِ لَقَادِرُونَ-و از فضا آب باندازه نیاز حیات زمین نازل کردیم و در زمین سکونت دادیم و قادر هستیم آن را بر گردانیم. سیارات سنگی بیشماری مانند زمین از توده ابر خورشیدی به بیرون پرتاب می شوند و همه آن ها و زمین تکامل اتمی و شیمیائی خود را طبق یک برنامه تدوین شده مشترک سپری می کنند. بسیاری از این سیارات که در دوره تکامل شیمیائی بودند بعد از تشکیل آب با بر خورد با سایر سیارات متلاشی شدند و هر تکه از آن ها دارای مولکول آب و هیدروژن بودند که به زمین برخورد و آب و عناصر اساسی حیات را در زمین افزایش دادند. این رخداد طبق آیات 9تا 11 سوره فصلت زمانی بوده است که زمین جوی تیره و دودی و کم ارتفاع داشته که در آیه می فرماید ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاء وَهِيَ دُخَانٌ فَقَالَ لَهَا وَلِلْأَرْضِ اِئْتِيَا طَوْعًا أَوْ كَرْهًا قَالَتَا أَتَيْنَا طَائِعِينَ-دخان و سماء زمین اولیه اعجاز علمی قرآن است.
سپس به آسمان(سامان دادن جو زمین) پرداخت و آن دودی بود پس به آسمان و زمین گفت : خواه یا ناخواه بیایید گفتند: فرمانبردار آمدیم. استعاره از تعلق سماء به زمین است، اینکه ابتدا خداوند زمین را خلق کرد و سپس به خلق آسمان پرداخت و آسمان هم هفت آسمان بطلمیوس تصور می کنند با این آیه مطابقت ندارد و خلاف قرآن است. تعاریف سماء ،سماوات، سبع سماوات را درست درک نکرده اند.

لَهَا وَلِلْأَرْضِ اِئْتِيَا طَوْعًا أَوْ كَرْهًا قَالَتَا أَتَيْنَا طَائِعِينَ-لها به سماء جوی که خداوند می خواهد سامان دهد و زمین دستور قرار گرفتن در وضعیت تثبت شده را اطاعت کرد. جو اولیه زمین جوی یک پارچه و کم قطر به دلیل فعالیت شدید آتشفشان های فعال و برخورد خرده سیارات و ابر های تیره و باران های شدید تاریک و باصطلاح آیه 11 سوره فصلت تیره و دودی بود. 

در سوره طارق به این تاریکی برای حفاظ حیات اشاره شده است. طارق سیستم حفاظتی تک سلولی های اولیه حیات است. خداوند سقف آن را در دو دوره بالا برد و به هفت طبقه آراست- أَنْتُمْ أَشَدُّ خَلْقاً أَمِ السَّماءُ بَناها - رَفَعَ سَمْكَها فَسَوَّاها -نازعات 27خلقت شما مهم تر است یا آسمان زمین که آن را بنا کرد و سقف آن را بالا برد.-

فَقَضَاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ فِي يَوْمَيْنِ وَ أَوْحَى فِي كُلِّ سَمَاء أَمْرَهَا وَ زَيَّنَّا السَّمَاء الدُّنْيَا بِمَصَابِيحَ وَحِفْظًا ذَلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيم-پس آن سماء را (هن به سماء که دودی بود بر می گردد) در دو دوره برنامه ریزی کرد دوره بازی و اسیدی، ابتدا هیدروژن حاکم بود و سپس اکسیژن توسط سیانو باکتری تولید و جایگزین هیدروژن شد و در هر طبقه سماء امر خود را وحی فرمود امر قوانین جاری در آن ها است. لایه های جو زمین به دلیل وجود مولکول های فراوان نور ماه و خورشید را منعکس و باعث روشن شدن جو می شوند. نور ستارگان نیز با انعکاس در جو زمین زینت بخش سماء زمین شدند. سماء دنیا همین جو زمین است که در آیات شرح می دهد و آسمان زیرین بطلمیوس نیست. سپس این هفت طبقه جو زمین را برای حیات زمین حفاظ قرار داد. آیات 15و 16 سوره نوح واضح تر سبع السموات را بیان فرموده.

أَلَمْ تَرَوْا كَيْفَ خَلَقَ اللَّهُ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقًا-آیا نمی نگرید که خداوند چگونه سبع السموات را خلق فرمود- وَجَعَلَ الْقَمَرَ فِيهِنَّ نُورًا وَجَعَلَ الشَّمْسَ سِرَاجًا-و ماه را در آن نورانی و خورشید را چراغی فروزان قرار داد- فیهن به سبع سماوات بر می گردد و ماه در این طبقات به دلیل وجود مولکول های جو و انعکاس آن روشن و خورشید به عنوان چراغ فروزان روز را روشن می کند. با بررسی آیات و مقایسه مفاهیم آن ها با یکدیگر معنی سبع سماوات و سبع طرائق به عنوان جو هفت طبقه زمین مشخص می شود در پایان به دو آیه دیگر که نشان می دهد سبع سموات به زمین تعلق دارد مراجعه کنیم- آیه12 سوره طلاق می فرماید -

ٱللَّهُ ٱلَّذِي خَلَقَ سَبۡعَ سَمَٰوَٰتࣲ وَمِنَ ٱلۡأَرۡضِ مِثۡلَهُنّ- يَتَنَزَّلُ ٱلۡأَمۡرُ بَيۡنَهُنَّ لِتَعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءࣲ قَدِيرࣱ وَأَنَّ ٱللَّهَ قَدۡ أَحَاطَ بِكُلِّ شَيۡءٍ عِلۡمَۢا- خداوند است که سبع سماوات( هفت لایه جو) را خلق فرمود و در زمین هم مثل آن هفت لایه قرارداد. همانا خداوند بر هر چیز قادر است زیرا او به کل شیی مادی مسلط است و کل شیی معنی کل جهان مادی می دهد. اینکه بسیاری هنوز در تصورات کهن غوطه ور هستند و هفت آسمان را در کیهان و ماوراء آن می دانند و زمین هم هفت زمین در کیهان تصور می کنند. آیه 35 سوره انعام بحث ما را تکمیل می کند.

وَإِن كَانَ كَبُرَ عَلَيْكَ إِعْرَاضُهُمْ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَن تَبْتَغِيَ نَفَقًا فِي الأَرْضِ أَوْ سُلَّمًا فِي السَّمَاء فَتَأْتِيَهُم بِآيَةٍ وَلَوْ شَاء اللّهُ لَجَمَعَهُمْ عَلَى الْهُدَى فَلاَ تَكُونَنَّ مِنَ الْجَاهِلِينَ -و اگر از روی گردانی کافران از کلام خدا نگران هستی ( از اینکه از تو معجزه می خواهند) اگر توانائی آن را داری نقبی در زمین بکن و با نردبان به جو زمین صعود کن در این صورت معجزه مهی برایشان می آوری، اگر مشیت خداوند بر آن قرار می گرفت همه را هدایت می کردیم و تو از جاهلان نباش. این آیه واقعا اعجاز علمی قرآن است. جو زمین هفت لایه و درون زمین هم هفت لایه، امروزه انسان با تکمیل وسیله بالا رفتن از جو زمین و نقب زدن به درون زمین این معجزه را برای کسانی که در آیات و کلمات خداوند تفکر و تعمق می کنند محقق کردند. معجزه ای است که قرآن آن را پیش بینی فرموده. بنابراین سبع سموات ، سبع طرائق سبع المثانی هفت جو زمین هستند که در آن آیات و نشانه های خالق متعال فراوان دیده می شود.سید محمد تقوی اهرمی 12/5/1403