خلقت کیهان در شش روز و جهان بینی قرآن

مقدمه نوشتار

جهان بینی قرآن بر ایجاد کیهان برای خلق حیات استوار است. برای فهم و درک این جهان بینی باید با ابزار علم جدید و آخرین نظریه علم اختر شناسی به آن پرداخت. خداوند موضوعات مطرح شده در آیات متشابه درباره خلقت کیهان، زمین و حیات درون آن را هدفمند و حساب شده بیان فرموده ما باید موضوع را از چینش کلمات بیرون آوریم. ابتدا باید ذهن را از تصورات کهن رها سازیم و ملاک را بر علم و تنها آیات متشابه مربوطه بنا گذاریم. چه عاملی میتواند خلقت کیهان را با زمین بهم پیوند دهد. مثلا چرا در قرآن از احدیت و صمدیت که سنگ بنای کیهان است بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَإِذَا قَضَى أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُن فَيَكُونُ- ابداع کیهان از هیچ و انبساط زمین به عنوان پایه اصلی و شروع خلقت انسان نام برده ولی بعد از شش دوره خلقت کیهان تا خلق زمین در دو دوره هیچ اشاره ای به خلقت کهکشان ها ی با عظمت و کهکشان راه شیری و دوره خاصی اشاره نکرده است. قرآن در هفت آیه اشاره به شش دوره خلقت کیهان کرده است و در تمامی آیات موضوع خلقت کیهان را در شش دوره به حیات زمین، تکامل موجودات، شب و روز و شفاعت در قیامت که پایان حیات در زمین است وصل کرده است. درسه آیه از آنها کلمه و ما بینهما آورده شده  که  کل  کیهان و هر آن چه در آن منظور است. همه آنها در آن شش دوره خلق شده اند، شش دوره ای که از آغاز بیگ بنگ  تا پیدایش اتم های ساختار تشکیلاتی کیهان ایجاد شد. همان غبار کیهانی که تمامی اجرام سماوی (کهکشانها ،ستارگان و سیارات) ازآن به وجود آمدند.

غبار کیهانی از 75 درصد هیدروژن و حدود 24 درصد هلیوم  و بقیه عناصر سنگین تر از آهن تشکیل شده است.

در قرآن تا خلق زمین و خلق انسان به خلق دیگری اشاره نمی شود و این خلق ها هم هر کدام مختص به زمان مربوط  به خود هستند. در حقیقت تمامی آیات این واقعیت را به ما می فهماند که خلقت کیهان برای خلقت موجودات زنده و انسان بوده است. بنابراین به استناد آیات دیگر تنها  در کل کیهان فقط  این نوع  حیات در کره زمین وجود دارد به مقاله لیس کمثله شیئ درباره خداوند نیست مراجعه فرمایید. قبل از ورود به اصل مطلب آیات زیر را مرور میکنیم. از هفت آیه درباره خلقت کیهان سه آیه را انتخاب کرده ام که اصل مطلب مورد نظر را بیان می فرمایند.

خلقت کیهان و حیات  روی  زمین

در این سه آیه خداوند ابتدا اساس حیات در زمین را بیان می کند و در آخر به هدف خلقت کیهان که ایجاد شب و روز است می پردازد  و آن را در تسخیر انسان قرار می دهد.

 
هُوَالَّذِي أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً لَّكُم مِّنْهُ شَرَابٌ وَمِنْهُ شَجَرٌ فِيهِ تُسِيمُونَ- يُنبِتُ لَكُم بِهِ الزَّرْعَ وَالزَّيْتُونَ وَالنَّخِيلَ وَالأَعْنَابَ وَمِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ- خداوند است که از سماء زمین (آسمان جو زمین و یا به عبارتی طبقه اول هفت جو زمین که مسئول گردش و چرخش باد و ایجاد ابر و باران است و به سماء اشاره شده نه سماوات)  باران را نازل کرد که برای شما نوشیدنی ضروری است و از آن مراتع برای چراندن دام ها و ایجاد باغات از درختان و نخل و انگور زیتون و تمامی گیاهان را میرویاند که  این برای افرای که تفکر و تعقل میکنند نشانه هائی است.

وَسَخَّرَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَالْنَّهَارَ وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالْنُّجُومُ مُسَخَّرَاتٌ بِأَمْرِهِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ- شب روز (زمین) را به  تسخیر شما در آورد، خورشید و ماه  و ستارگان مسخر امر پروردگارند  و این ایاتی هستند برا ی اهل خرد و دانش.نحل 11 و12.

آیات فراوانی در قرآن است که خلقت کیهان را به حیات  و قیامت وصل می کند و دلیل ان هم ارتباط این دو با هم است. بنابراین جهان بینی قرآن بر "کیهان برای خلق انسان ایجاد شد  وقتی ما جهان بینی قران در خلق کیهان، خلق زمین و خلق حیات را بدانیم .هم آهنگی بین آیات را بهتر درک و کمتر شبهه می تراشیم  و خوراک برای معاندین  و مخالفین فراهم می کنیم. چهار مطلب مهم علمی در ایات شش روز یا دوره خلق کیهان که در هفت ایه نهفته است به چشم می خورد.

اول خداوند قبل از خلق کیهان طرح و برنامه ریزی خود را بر ایجاد آب قرار داد تا در زمین حیات را خلق کند.

وهوالذي خلق السموات و الارض في ستّة ايام وكان عرشه علي الماء ليبلوكم ايّكم احسن عملاً و لئن قلت انّكم مبعوثون من بعد الموت ليقولنّ الذين كفروا ان هذا الا سحرٌ مبين.او خدائی است که کیهان را در شش دوره خلق کرد در حالی که  طرح و مدیریت او برایجاد آب قرار داشت.

کان عرشه علی الماء. کان بود است گذشته است اینجا از کلمه ثم الستوی علی العرش صحبت نمی فرماید. از این هفت آیه  تنها  در این آیه ثم الستوی علی العرش نیامده و به عوض برنامه ریزی قبل از خلق کیهان را  اشاره می فرماید. خلقت کیهان را طوری بر اساس طرح و برنامه ریزی از پیش تدوین شده پیش برد تا  آب  در حیات زمین ایجاد شود. برای چه برای اینکه آب مایه حیات است و احسن عملا هم تکامل موجودات و حیات از این ماده حیاتی H2O  پدید آمد.

احسن عملا درقرآن و تکامل موجودات-. این آیه  بسیار مهم و علمی است. دانشمندان درباره ساختار اولیه  تشکیلاتی کیهان پس از شش دوره از غبار کیهانی صحبت می کنند و هم عقیده هستند. این غبار کیهانی از 75 درصد هسته اتم هیدروژن و 24 درصد هسته اتم هلیوم و حدود یک درصد و کمتر هم هسته عناصر شیمیایی بالاتر از آهن که در حرارت میلیارد درجه سانتیگراد در ستارگان ساخته شده اند . همه کهکشان ها  و ستارگان که به تعبیر قرآن همه و ما بینهما هستند از همین غبار کیهانی ساخته می شوند. خلق نمی شوند بلکه شکل می گیرند. مانند کوزه گری که گل کوزه گری را بار می آورد  و سپس با  تدبیر و هنر خود انواع  شکل ها را از ماده اولیه ساخته شده  بیرون می آورد. شش دوره خلق کیهان بعد از محدوده پلانک و احدیت یا سینگولاریته  کیهانی و بعد از انبساط کیهان شروع میشود که به همه این ها  قرآن اشاره کرده است به مقالات خلقت کیهان از هیچ  نظر علوم طبیعی و قران و بررسی انبساط کیهان از نظر علم  و قرآن مراجعه فرمایید.

پروفسور واینبرگ دانشمند بزرگ فیزیک و برنده جایزه نوبل فیزیک این شش دوره را نام برده. پروفسور واینبرگ دانشمندی است خدا ناباور. چرا به این مطلب اشاره کردم خواستم بگویم او خدا شناس نبود که شش دوره ایجاد کیهان در سه دقیقه اول پیدایش آن را برشته  تحریر درآورد که عده ای بگویند از روی احساس مذهبی بیان داشته است. به مقاله خلقت کیهان در شش  روز از نظر علم و قرآن مراجعه فرمایید. آیه بعدی را بررسی می کنیم.

دوم امر خداوند مدیریت کیهان را بر عهده دارد

امر از خلق جدا نیست و خلق و امر دو عالم منفک از هم نیستند. خلق ماده و انرژی است  و امر دستور و فرمان که از جنس نیرو است که از خداوند منشاء می شود.

ان ربكم الله الذي خلق السموات و الارض في سته ايام ثمّ استوي علي العرش يغشي الليل النهار يطلبه حثيثاً و الشمس و القمر و النجوم مسّخرات بامره، الا اله الخلق و الامر تبارك الله رب العالمين-

خداوند و رب شما کسی است که  کیهان را در شش دوره آفرید و سپس به مدیریت آن پرداخت شب را بر روز می پوشاند و این دو شتابان در پی یکدیگرند. یعنی سیستمی است چرخشی و چرخشی بودن آن در ذات شب و روز و عاملی که آن را ایجاد میکند، چرا که جمله  قطع و به خورشید و ماه  و ستارگان اشاره می فرماید که به امر خداوند مسخر شده اند همین طوری ول و سر گردان نیستند و تصادفی هم به وجود نیامده اند صاحب دارد که  با امر (قوانین طبیعت)  خود آن ها را نظارت و مدیریت می کند. ماده  ساختار کیهان در شش دوره است  که می شود خلق، خداوند با امر خود و ما بینهما را به مسخرات خود در می آورد. خورشید و زمین و ماه و ستارگان که ما بینهما هستند از همان چیزی که از خلق کیهان در شش دوره ایجاد شد شکل می گیرند. به مقاله امر خدا و نقش آن درساختار مادی کیهان مراجعه فرمایید.

سوم کلمه و ما بینهما چه مفهومی دارد

در سه آیه از هفت آیه ای که اشاره به خلقت کیهان در شش دوره دارد کلمه وما بینهما این موضوع را می رساند که منظور قرآن کل کیهان است و هر چه در آن قرار دارد در این شش دوره خلق شده است. اساس ساختار مادی آنها خلق می شود و سپس به مدیریت و شکل دادن آن می پردازد. خلق فسوی خداوند ابتدا خلق می کند و سپس آن را شکل و سامان میدهد.

ولقد خلقنا السموات والارض و ما بينها في ستة ايام و ما مسّنا من لغوب-در حقیقت ما کیهان را و هر چه در آن است در شش دوره خلق کردیم و نا توان در خلق آن نشدیم. همان طور که  در بالا اشاره شد. اساس ساختار تشکیلاتی کیهان در آن شش دوره بنا گذاشته شد. 75 درصد اتم هیدروژن و حدود 24 درصد اتم هلیوم و بقیه سایر اتم های سنگین تر از آن. ماده اولیه ساختار کیهان در حدود سه دقیقه اول آغاز ایجاد کیهان خلق شد. ابتدا هسته های اتم هیدروژن و هلیوم و مقدار بسیار ناچیز اتم های عناصر سنگین تا حدود 300000 سال بعد کیهان به انبساط خود ادامه می دهد و حرارت همچنان پایین می اید  و در حرارت حدود 3000 درجه سانتیگراد الکترون ها  به هسته های هیدروژن و هلیوم می پیوندند و اتم های این دو عنصر ایجاد می شوند. در محدوده بسیار وسیعی به عنوان غبار کیهانی پخش می شوند. میلیون ها سال بعد کیهان هم چنان منبسط می شود و قاعدتا حرارت آن هم پایین میاید. عوامل نا شناخته ای در نقاط مختلف کیهان ایجاد می شوند و در جاهائی مشخص نیرویی فوق العاده قوی و کشنده یا جذب کننده غبار کیهانی را بسمت خود می کشاند.

دانشمندان گرانش را عامل ان می دانند ولی گرانش زمانی می تواند به عنوان چنین نیرویی عمل کند  که جرم داشته باشد چگونه در دقایق اولیه  که  جرمی در کار نبود این نیروی کششی عمل کرده است. این از نکات پیچیده علمی است  که اختر شناسان نتوانسته اند دلیل آن را بیابند. دانشمندان به نظریه دیگری روی آوردند. سیاه چاله ها عامل این کشش بوده اند و هر کهکشانی  در هسته مرکزی خود یک سیاه چاله دریافت می کند که ابتدا مانند جاروی برقی قوی غبار کیهانی را بسمت خود میکشد  و باعث تجمع غبار کیهانی و بالا رفتن درجه حرارت می شود.

این دو اتم ساختار کیهان که در شش دوره کوتاه خلق شد با هم واکنش هسته ای ایجاد میکنند و عناصر مورد نیاز کهکشان ها و ستارگان درست می شوند.این سامان دادن کیهان است بعد از خلق و قوانینی مانند هم جوشی هسته ای، گرانش، حرارت که همه امر خدا هستند دست اند کار شکل دادن کیهان می شوند. بنابراین همه این جریانات بعد از ثم الستوی علی العرش است. خداوند با امر خود آن ها را مسخر خود می سازد. بنابراین شش روز همان دوره های کوتاه اولیه تا خلق دو عنصر اساسی کیهان است و تا امروز ادامه ندارد که ما دو دوره  خلق زمین و چهار دوره تقدیر غذا و دو دوره برنامه ریزی آسمان هفت طبقه را مشمول آن شش روز بدانیم

حال این سیاه چاله از کجا آمد. بحث مفصلی است که هم چنان بدون جواب مانده. قرآن نظریه خاصی دارد. هر ستاره در محل خاص خود شکل می گیرد در حقیقت هر کدام دارای جایگاه خاص خود هستند و خداوند به این جایگاه ستارگان قسم یاد می کند و به این مفهوم است که هر ستاره برای تحرک و شکل گرفتن به محرکی نیاز دارد یک سوراخی کشنده  را  خداوند به آن عطا میکند و این سیاه چاله ها به احدیت وصل هستند نقاطی فشرده و صمد که مختصات  ماده در آن صدق نمی کند. سیاه چاله ها تولد و مرگ ستارگان را برعهده دارند. ستارگانی که عمر و نور افشانی آن ها پایان  مییابد به احدیت می پیوندند. به انرژی ناب تبدیل و از صحنه کیهان محو می شوند. به مقاله کلمات خنس و کنس در قرآن و واقعیت عینی  وحی مراجعه فرمائید.

فلا اقسم بالخنس و جوارالکنس قسم به کنس و خنس که معنی به سوراخی خزیدن و محو شدن است، والنجم اذ هوی قسم به ستاره چون ناپدید میشود، فلا اقسم به مواقع النجوم وانه لقسم لو تعلمون عظیم قسم به جایگاه ستارگان که  قسمی بس عظیم است. بنابراین سیاه چاله ای که خداوند آن را محرک شکل گرفتن ستاره می داند، غبار کیهانی را به جنب و جوش وا میدارد تا  زمانی که  تجمع این غبار گرانش را  خلق و سپس گرانش عملیات بعد را ادامه می دهد و در پروسه فشردگی و تجمع غبار کیهانی حرارت افزایش می یابد و به درجه ای می رسد که هم جوشی هسته ای دو عنصر هیدروژن و هلیوم آغاز و ستارگان شکل می گیرند. تمامی ستارگانی که  در آسمان شب میبینیم درحال این هم جوشی هسته ای هستند و نورافشانی میکنند  مانند خورشید خودمان  که  مدت حدود 4/6 میلیارد سال است که  اتم های هیدروژن به هلیوم تبدیل و نور خود را برای بقای حیات ما تقدیم میکند. همه ستارگانی که نورافشانی میکنند زنده هستند و فعال و عمر آنها تا زمانی که تقدیر الهی رقم زده ادامه می یابد و سپس مجددا  به  خدا  یا  به احدیت و صمدیت که هنگام  ایجاد کیهان از آن پدید آمدند بر میگردند. انا لله وانا الیه راجعون 

خورشید کنونی دارای هسته ای است که تمامی هم جوشی هسته ای در آن انجام می شود و هیدروژن به هلیوم  تبدیل و حرارت آن 15 میلیون درجه گرم است  و از هسته مرکزی تا پوسته خارجی آن از پلاسما  تشکیل شده و پلاسما گازهای بارداری است  که  نورافشانی می کنند. حرارت سطح خارجی آن حدود 5000 درجه است. این پلاسما که در حقیقت حجم اعظم خورشید را تشکیل می دهد از 75 درصد هیدروژن و 24 درصد هلیوم و بقیه هم عناصر سنگین مانند کربن، اکسیژن، آهن و سایر عناصر تشکیل شده است. دقیقا همان نسبتی که بعد از پایان شش دوره خلقت کیهان وجود داشت یعنی بعد از 13 میلیارد سال همان نسبت محرک ایجاد ستارگان دور دست و خورشید است و انرژی تولید می کند. بنابراین خورشید کره ای است گازی با  نسبت هیدروژن و هلیوم زمان پایان شش دوره. حال متوجه می شویم که معنی آیه ولقد خلقنا السموات والارض و ما بينها في ستة ايام چیست. وما بینهما و تمامی ستارگان که  نورافشانی می کنند مانند خورشید دارند با همان نسبت می سوزند. خلق نمی شوند خداوند متعال با همان ماده اولیه آن ها را شکل می دهد و امر نرم افزار پیش بردن این پدیده است. اینجا هم معنی خلق السموات والارض في سته ايام ثمّ استوي علي العرش مشخص میشود .خداوند کیهان را در شش دوره خلق فرمود و سپس به مدیریت  آن می پردازد. ایجاد کهکشان ها، ستارگان همه مشمول ثم الستوی علی العرش میشوند. کلمه ثم الستوی علی العرش الرحمان هم معنی مدیریت و برنامه ریزی رحمتی است که  برای خلق حیات  انجام  میدهد. رحمه در قرآن در آیات فراوان معنی حیات میدهد هوالذی یرسل الریاح بشرا بین یدی رحمته- خداوند است که باد را بشارتی برای رحمت قرارداد. رحمت حیات است.

کیهان برای خلق حیات ایجاد شده است

آخرین آیه و مهمترین آن در هفت آیه خلق کیهان در شش روز آیه زیر است که  این جهان بینی را بیان می کند.

هو الّذي خلق السموات والارض في ستة ايام ثمّ استوي علي العرش يعلم ما يلج في الارض و ما يخرج منها و ما ينزل من السماء وما يعرج فيها وهو معكم اين ما كنتم و الله بما تعملون بصير- خداوند است که  کیهان و هر آنچه که بین آن وجود دارد را در شش دوره خلق کرد و سپس به  مدیریت آن پرداخت. او هر آنچه که به خاک ( زمینی که روی آن راه میرویم نه کره زمین) فرو میرود و هر آنچه از خاک بیرون می آید  را می داند و هر چه که از سماء زمین فرو می آید (باران، نور خورشید، اکسیژن چرخش باد که حیات را سبب می شود)  و هر آنچه که به سماء طبقه اول جو زمین بر می گردد مانند بخار آب، دی اکسید کربن و هر آنچه که در حیات زمین برنامه ریزی شده را می داند، زیرا خودش خلق کرده است. و او با شما است، در وجود شما است و خدا به هر عملی که انجام می دهید علم دارد. حال چرا خداوند خلقت کیهان را به این شش دوره محدود کرده و ایجاد و ما فیهما  که سایر اجرام سماوی محسوب می شوند را خلق نمی داند و مدیریت و برنامه ریزی می داند.

باید با علم اختر شناسی آشنا باشیم تا جواب آن را بیرون آوریم. خلقت کیهان در شش روز را  در مقاله ای که در بالا به آن اشاره شد مفصلا شرح داده ام. وارد جزئیات آن نمی شوم و بعد از پایان این شش دوره بحث را ادامه می دهیم. اشاره شد که ابتدا کیهان از هیچ ابداع شد –خلقت کیهان از هیچ از نظرعلم  و قران که در زمان پلانک ده به توان منهای 43 ثانیه است و به ناگهان فطرهن می شود اول بدیع السموات والارض و دوم فاطر السموات والارض کیهان انبساط می یابد زمان انفجار آمیز انبساط  تا تثبیت نسبی آن که  از حالت انفجار گونه بیرون آمد ده به توان منهای 33 ثانیه و سپس ماده و انرژی خلق می شوند. نوزده ذره بنیادی که در آغاز انبساط  کیهان خود را آماده می کنند تا کوارک ها و گلئون ها را تحت  قوانین جاریه  چهارگانه فیزیک به  پروتون ها و نوترون تبدیل کنند  پایه  و اساس ماده کیهان در شش دوره را شکل می دهند. عدد نوزده در قرآن و علم کوانتوم - خورشید و سیارات منظومه شمسی از همین نسبت پایان شش دوره ایجاد شدند. خورشید همچنان به سوختن خود ادامه می دهد  ولی زمین این سوختن را  به دلیل حجم کم خود خیلی سریع میگذراند و وارد مرحله ای جدید میشود و خود را از یوغ این نسبت میرهاند و راه خود را برای خلق حیات ادامه میدهد.

اینجا دیگر مرحله فرق می کند خلق جدید پیش می آید. زمین در دو دوره خلق می شود تکامل اتمی که  همان هم جوشی هسته ای است که خورشید دارد سپری میکند و سپس میلیون ها سال طول می کشد تا حرارت به اندازه ای پایین بیاید که هسته های اتم های ایجاد شده  در پروسه هم جوشی هسته ای با گرفتن الکترون ها به اتم ها و سپس به مولکول تبدیل شوند. دقیقا بر اساس همان برنامه تدوین شده ابتدای خلق کیهان و بر همان پروسه. پروسه حیات وارد مرحله تکامل شیمیایی میشود. خلق الارض فی یومین –اول تکامل اتمی و سپس تکامل شیمیائی راه را برای خلق حیات فراهم می سازد. از آغازانبساط  کیهان تا پایان دوره تکامل اتمی و آغاز تکامل شیمیائی دوره  آماده سازی خلق حیات است الَّذِي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهُ وَبَدَأَ خَلْقَ الإِنسَانِ مِن طِين. خداوند است که تمامی کل شیئ (جهان مادی ) را به بهترین وجه خلق کرد و خلقت انسان را از رس آغاز نمود.

اصل جهان بینی قرآن در خلقت کیهان

حال چرا ابتدای انبساط  کیهان شروع خلق حیات است  به  این  آیات توجه  فرمایید.

قَالَ بَل رَّبُّكُمْ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ الَّذِي فَطَرَهُنَّ وَأَنَا عَلَى ذَلِكُم مِّنَ الشَّاهِدِينَ - گفت (حضرت ابراهیم) پروردگار شما صاحب کیهان است و او کسی است که آن را باز کرد و من از جمله تصدیق کنندگان هستم. خداوند از زبان حضرت ابراهیم واقعیت بسیار مهم را بیان می فرماید که ما با پیشرفت علممی توانیم آن را درک کنیم.

وَمَا لِيَ لَا أَعْبُدُ الَّذِي فَطَرَنِي وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ –چرا کسی را پرستش نکنم که  من را از انبساط یا باز شدن ایجاد  کرد.22-یاسین-.

قُلِ الَّذِي فَطَرَكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ-بگو خداوند کسی است که  شما را از ابتدا  از انبساط آفرید و سایر آیات در این باره.

فطرهن یعنی خلق کردن از انبساط و اول مره(خلقت آغازین) خلقت جهان مادی بوده است.

رب السموات والارض الذی فطرهن دقیقا این مطلب را که فطرهن به سماوات و الارض ارتباط دارد روشن می کند. با توجه به سایر آیات از جمله  فاطرالسموات والارض جاعل الملا ئکه موید این نطر است به مقالات خلقت کیهان از خداوند احد  و صمد آغاز شد  و بررسی انبساط کیهان از نظر علم و قرآن مراجعه فرمایید. نکته آخر به این مطلب اشاره کنم که بسیاری از مفسرین و محققین محترم شش دوره خلق کیهان را با دو دوره خلق زمین و چهار دوره برنامه ریزی اقوات و دو دوره قضاهن هفت جو زمین را یکی می دانند همه  را  با هم  جمع  و تفریق می کنند و بدون توجه به سیاق آیات  و اطلاع از علم اخترشناسی عدد هشت را از آن بیرون می آورند  و شبهه ایجاد می کنند که شایسته است به متون آیات توجه بیشتری مبذول فرمایند. سید محمد تقوی اهرمی 25 ابان ماه 1397ویرایش جدید تیر ماه 1399-ویرایش جدید مهر ماه 1402

• قبلی
• بعدی