قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللَّهُ يُنْشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ إِنَّ اللَّهَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ

در زمین گردش کنید و بنگرید خداوند چگونه حیات را آفرید. بر اساس آخرین یافته های علم زیست شناسی پایه و اساس حیات از حما مسنون آغاز شد، توده نرم سیاه چسبنده بر روی سفال داغ و پخته ،ماکرو مولکول های آلی زنجیره ای حامل کد های ژنتیکی . زیبا ترین و پر مفهوم ترین کلمه از مشهودات حیات و این نقطه آغاز تکامل حیات است. هدف این سایت آشنائی بیشتر با قرآن مجید و نگاه به آن با دید و عینک علوم طبیعی و فیزیک است و شفاف کردن موضوعات خلقت کیهان در شش روز ، زمین در دو روز و مفهوم هفت آسمان و خلقت آن در دو روز و اقوات در چهار روز از دیدگاه قرآن و مقایسه آنها با آخرین نظریه های علمی است. موضوع مرگ و حیات، قیامت از دید علم فیزیک و قرآن مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. مقالاتی در این زمینه تقدیم باز دید کنند گان سایت می گردد به علاوه بر اساس کیف بدأ الخلق شما را با بند پایان و حشرات ایران و عجایب خلقت آن اشنا می کنیم و سایت حشرات ایران تنها سایت حشره شناسی با متنوع ترین انواع گونه های راسته بند پایان در خاور میانه با حدود 20000 عکس دست اول و تصویر برداری شده توسط اینجانب که همه آیاتی از خداوند متعال در حیات زمین هستند. آدرس سایت حشرات ایران .insectsofiran.com

CopyRight © سید محمد تقوی اهرمی.

برای آشنائی با رزومه اینجانب اینجا کلیک کنید.

اینستاگرام     hammanmasnun@

s.m.taghaviahrami94[@]gmail.com

صلب و ترائب، صلصال و حما مسنون از نظر علم زمین شناسی مدرن

 

مقدمه نوشتار


موضوع خلق الانسان من صلصال من حما مسنون در چند سال اخیر ذهن دانشمندان زمین شناسی و زیست شناسی را شدیدا به خود مشغول کرده است. دانشمندان به دنبال رمز چگونگی ایجاد حیات در زمین اولیه هستند. تبدیل ماده بی جان به جاندار، اولین مولکول حیات DNA بوده یا RNA ، مولکول اولیه حیات در درون اقیانوس شکل گرفته یا در دل سنگ پیریت یا سنگ رس و نظریات گوناگونی تا به حال ابراز شده و ارائه این نظریات روند خاصی را طی کرده است که به مقاله جداگانه و مفصل تری نیاز دارد. آنچه در دستور این نوشتار قرار گرفته تجسس و بررسی علمی آیه اشاره شده است که تا کنون خیلی ساده از آن عبور کرده ایم  ولی دارای یک دنیا مفاهیم علمی است. خداوند انسان را از توده سیاه و نرم و در سنگ رس داغ خلق کرده است. اولین مولکول جاندار از بین توده نرم و جسم سخت آفریده شده است. به زبان علمی صلصال (سنگ رس) جسم سخت و حما مسنون (رسوب سیاه مولکول های آلی تبخیر شده  بر روی رس) توده نرم و مترادف آن هم صلب است و ترائب است که آن هم معنی سخت و نرم می دهد.

البته در صدر اسلام دانشمندان و مفسرین بر اساس دید علمی آن زمان و تصورات ذهنی یا برداشت های مبتنی بر علم روز نظریه هائی ارائه داده اند که نسل اندر نسل بر باور ما نشسته و هم چنان آن نظریات را با آب و تاب بیان می کنیم و کسانی هم هستند که به اصطلاح محقق هستند و در آن راستا مرتبا کشف علمی می کنند و استخوان پشت را بالا و پایین می آورند تا توجیه  لازم را بدست آورند. البته باید توجه داشت عده ای ظاهرا به قصد خیر و باطنا برای بر ملاء کردن این  تصورات غلط  و آشکار کردن نظریات کهن برای ایجاد  شک و شبهه  بیشتر در دل مومنین آن را باز نشر می کنند و موضوع می تراشند برای مطرح کردن آن.

چرا که با علم روز ناسازگاری دارند و دفاع کنندگان دلسوز هم، غافل از اینکه در وادی  تخیلات و تصورات ذهنی غلط خود که بر مبنای نظرات گذشتگان بیان شده  سوژه برای معاندین و مخالفین در اختیار می گذارند. آیات متشابه  قرآن درباره صلب و ترائب هیچگونه ارتباط  معنائی با این تخیلات ندارد. با دید علم روز به این آیات نگاه کنیم و اعجاز علمی  قرآن را در عصر شکوفائی علم نگاه کنیم و ایمان بیاوریم.

قَد جَاءكُم بَصَآئِرُ مِن رَّبِّكُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ عَمِيَ فَعَلَيْهَا وَمَا أَنَاْ عَلَيْكُم بِحَفِيظٍ- درحقیقت دیدنی های فراوانی که حقانیت خدا را نشان می دهد برای شما آورده شده هر کس با بصیرت و آگاهی به کنه آن برسد به خود سود رسانده و هر کس کور و نادان باشد عملش به خود او برمی گردد به ایات 19 و20 سوره عنکبوت نظری بینداریم و براساس ان عمل کنیم تا کیف بداء خلق از نظرعلمی برای ما روشن شود. عصر علم و تحقیقات و کشف واقعیت ها است. فمن ابصر فلنفسه می خواهیم با بصیرت و آگاهی و بر اساس سیروا فی اللارض به واقعیت برسیم. با هم شروع کنیم سفری به افق رویداد یعنی  جایی که به تعبیر علم پدیده حیات آغاز شد.

ابزار تجسس علمی چگونگی آغاز حیات در زمین اولیه


أَوَلَمْ يَرَوْا كَيْفَ يُبْدِئُ اللَّهُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِير-نمی نگرید خداوند چگونه حیات را خلق کرد و سپس آن را باز آفرینی میکند و این برای خداوند آسان است.


قلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللَّهُ يُنْشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ-بگودر زمین سیر و سفر کنید و بنگرید خداود چگونه حیات را آغاز کرد و سپس نشاء آخری را ازآن ینشی میکند. آخرین نشاء نقطه پایانی پروسه تکامل حیات است که بیرون آورده میشود) خداوند به هر کاری توانا است.

این توصیه خداوند را داروین دقیقا اجرا کرد 5 سال تمام با کشتی به نقاط مختلف جهان سفر کرد تا راز حیات را بیرون آورد. نمونه ها و فسیل های مختلفی را جمع آوری و طبقه بندی کرد و نتایج بررسی های خود را در کتابی مهم و جنجالی باطلاع دانشمندان رساند و تحول در علم زمین شناسی ایجاد کرد. چه چیزی را ما می توانیم در سفر در سرزمین پهناور خدا  پیدا  کنیم و به کنه راز و روند پروسه حیات برسیم. مسلما همان کاری که داروین کرد .

نظریه ایشان اساس علم زمین شناسی و حیات را بنا گذاشت، اگر چه نارسائی های فراوانی دارد ولی اصل تکامل که توسط قرآن هم پذیرفته شده تحول عظیمی در طرز تفکر انسان گشود. آیه اشاره شده بالا هم تکامل را تایید می کند کلمه کیف  بداء خلق چگونه حیات را آغاز کرد .بیانگر خلق الساعه نبودن حیات است. خلق الساعه و قرآن و زمان بر است و دوره زمانی طولانی را طی کرده است. آغاز ابتدای شروع حرکت خلقت حیات است و یعیده هم باز آفرینی است که امروزه به عیان می بینیم که جنین در نطفه موجودات زنده از سلول اولیه حیات آغاز می شود و  اشکال مختلفی را در دوره مثلا تا نه ماهگی در انسان طی می کند. این باز آفرینی خلق است نه خود خلق، خلق کردن عملی است که برای یکبار اتفاق می افتد و نه مکررا.


سفر به زمین اولیه و تاریخچه پیدایش زمین و حیات در آن


توده غبار کیهانی که در منطقه وسیعی در فضای بین ستارگان در کهکشان راه  شیری وجود داشت در نقطه ای شروع به جذب شدن کردند. این نقطه را علم نمی داند و نظرات مختلفی بیان کرده ولی قرآن می فرماید. هر ستاره ای جایگاه خاصی دارد (که به آن عطا می شود)

فلا اقسم  به مواقع النجوم. جایگاه ستارگان دارای پدیده بس عظیمی است که خداوند به عظمت آن سوگند یاد می کند.

وَالنَّجْمِ إِذَا هَوَى قسم به ستاره چون فرو میریزد و محو می شود-

فلا أُقْسِمُ بِالْخُنَّس به ستارگانی که ظاهر می شوند و به ستارگانی که در سوراخی خزیده  و از دید  پنهان می شوند (تولد و مرگ ستاره)-

الْجَوَارِ الْكُنَّسِ- ستارگان در جایگاه معینی که برنامه ریزی الهی است مانند خنس و کنس اجرام سماوی و غبار کیهانی را جذب میکنند و متولد میشوند و همان جا همراه سیاهچاله خود حرکت می کنند و هنگام نابودی به همان جایگاه فرو می روند و محو میشوند-این نظر قرآن است.

علم هم اخیرا به این مطلب رسیده است که نیروی بسیار کشنده ای و قوی می تواند غبار کیهانی را که میلیون ها و یا میلیارد ها  کیلومتر گسترش داشته و  فشرده هم نیستند و حرارت بالا هم ندارند را طوری با برنامه به خود جلب کنند که حرکت دورانی مسطح جذب به مرکز ستاره ایجاد شود. دانشمندان از جمله هاوکینگ به این نتیجه رسیدند که  این می تواند یک سیاه چاله باشد. توده ابر و غبار خورشیدی دور مرکزیت آن چرخیدند و جذب مرکز آن شدند. هر سیاره ای هم بیکار ننشستند و نقطه ای را دریافت کردند و قسمتی از این غبار کیهانی را دور هسته مرکزی خود جذب کردند و گر نه همه غبار کیهانی جذب خورشید می شدند و زمین و سیارات دیگر وجود  نداشتند.

جاذبه خورشید با حجم حدود 330000 برابر زمین مسلما قدرت جذب تمامی غبار کیهانی را داشت ولی برنامه ریزی تدوین شده الهی کار خودش را کرد. علم هنوز در این جزئیات دلیل قانع کننده ای ندارد. قرآن در آیه 9 سوره فصلت می فرماید زمین را در دو دوره آفریدم. ما از کجا بفهمیم این دو دوره چه هستند. راه بسیار آسان جلوی پای ما است. خورشید و زمین و همه سیارات منظومه شمسی از غبار کیهانی با هویت 75 درصد هیدروژن و 24 درصد هلیوم تشکیل شده اند. این نطفه ایجاد کیهان بود.

خورشید به دلیل حجم بزرگ خود پس از چهار و نیم میلیارد سال هنوز دارد می سوزد یا  هیدروژن خود را می سوزاند یعنی همجوشی هسته ای را انجام میدهد و هیدروژن به هلیوم تبدیل و نور افشانی میکند. زمین به دلیل حجم کم این دوره تکامل هسته ای را سریعا و در زمان کوتاهی سپری کرد. چند سال ؟ علم هنوز نمی داند. نباید از رقم یک میلیون سال تجاوز کند حتی برخی از دانشمندان این رقم را به هزاران سال تخمین میزنند. حرارتی که در مرکز خورشید این همجوشی هسته ای را انجام میدهد حدود 15 میلیون درجه است. هرچه حرارت پایین بیاید اتم های هلیوم با  اتم هیدروژن اتم عناصر دیگر را با همجوشی هسته ای ایجاد میکنند. تا زمانی که حرارت به حدود 3000 درجه و کمی بالاتر برسد تکامل اتمی پایان و زمین طی صدها میلیون سال پروسه سرد شدن را طی میکند و تکامل شیمیایی آغاز میشود. هسته اتم های تشکیل شده بر حسب حرارت ابتدا اتم های عناصر شیمیائی و سپس اتم ها به هم می پیوندند و مولکول ها را تشکیل میدهند. از این لحظه تکامل شیمیایی آغاز می شود تا مولکول های پایه حیات به وجود آیند.

گاز هیدروژن و آب اولین مولکول های ایجاد شده در پروسه تکامل شیمیائی هستند. اتم های کربن، اکسیژن، ازت سیلیسیوم، آهن، گوگرد و فسفر بعد از هیدروژن فراوان ترین عناصر شیمیایی در پایان دوره تکامل اتمی در زمین اولیه بودند. گاز هیدروژن به مقدار بسیار زیاد فرماندهی عملیات تشکیل عناصر شیمیایی درون زمین داغ و مذاب را بر عهده می گیرد. میل ترکیبی هیدروژن با اکسیژن کربن ،ازت، گوگرد، فسفر، قوی تر از سایر عناصر است و بنابراین ابتدا مولکول آب و سپس متان، آمونیاک، سولفورهیدروژن و فسفر تشکیل می شوند. کربن با خودش و هیدروژن میل ترکیبی قوی دارد. شرایط حرارت و چگالی و فشار موجود باعث ایجاد  کربورهای هیدروژن با  انواع انشعابات یا ترکیبات میشود. آهن و نیکل در مرکز زمین قرار می گیرند و بقیه عناصر همراه آهن باقی مانده، آلومینیوم و سیلیسیوم لایه میانی و خارجی زمین مذاب را به وجود می آورند.

با پایین آمدن حرارت زمین، پوسته خارجی تشکیل می شود و بر روی آن تحولات پیدایش مولکول های اولیه حیات به وقوع می پیوندد. سیلیسیوم و پیریت و آلومینیوم بیشترین جزء ساختار پوسته خارجی زمین را تشکیل میدهند.

پوسته خارجی از حالت مذاب به گداخته  تبدیل و شروع به سرد شدن می گذارد. زمین در این مرحله کره ای گداخته در حال سرد شدن با تحولات و تغییرات عظیم در پوسته خارجی. گاز هیدروژن و بخار آب، گازهای متان و آمونیاک و هلیوم مرتبا از شکاف های پوسته جامد به بالای آن منتقل می شوند. سنگ سیلیسیوم یا هما ن رس خالص در حال سرد شدن تحولات حیات را در درون خود به سرانجام می رساند . خلق الانسان من صلصال من حما مسنون دراین مرحله به وقوع می پیوندد.

دانشمندان زمین شناسی درباره چگونگی تحولات زمین قبل از تشکیل پوسته جامد به عبارتی در حرارت های از حدود 2000 تا 100 درجه اطلاعات چندانی ارائه نداده اند و تنها نظریه های گوناگونی که تاییده علمی را کسب نکرده اند ارائه شده است. نظریه های پیدایش حیات بیشتر به زمان سرد شدن زمین به زیر نقطه جوش آب و تجمع آب داغ در برکه ها و تشکیل  دریاها  برمیگردد. به مقاله چگونگی روند پیدایش حیات در زمین اولیه از نظر قرآن مراجعه فرمایید در این مقاله مشروحا به نظریه دانشمندان اشاره شده است ولی تحولات جدید  در  این نظریه ها که در دو دهه  اخیر مطرح شده، رخ داده شده که موضوع این نوشتار است. با پیشرفت علم میکروبیولوژی و ژنتیک بحث بر چگونگی پیدایش و تشکیل مولکول های DNA و RNA که مولکول های حیات نامگذاری شده اند

توجه دانشمندان زمین شناسی و زیست شناسی به پیدایش این مولکول ها  در درون سنگ های پیریت و سیلیسیوم جلب شده است و مطالعات بر روی نقش سنگ رس در پیدایش اولین ژن حیات متمرکز شده است . نظریه قرآن حاکی از این است که اولین نطفه حیات از توده سیاه  و نرم در درون سنگ رس گداخته سرد شده ایجاد شده است .حما مسنون توده نرم و سیاه رسوب شده در درون لایه های سنگ رس است.

وَلَقَد خَلَقنَا الانسانَ مِن صَلصالٍ مِن حَمَاٍ مَسنُونٍ – در حقیقت ما انسان را در سنگ رس و از توده سیاه ونرم آفریده ایم- خَلَقَ الانسانَ مِن صَلصالٍ کَالفَخّارِ-انسان در سنگ رس پخته شده مانند سفال خلق شد. حما مسنون و صلصال در قرآن بنیان و اساس حیات  در زمین است بنابراین حیات از نظر قرآن در درون اقیانوس و دریاها شکل نگرفته و صراحتا در آیه 10 سوره فصلت می فرماید زمین دو دوره خلقت خود را پشت سر میگذارد بر روی رواسی که پوسته جامد زمین است غذای بیولوژیکی یا اقوات در چهار دوره برنامه ریزی میشود .


قُلْ أَإِنَّکُمْ لَتَکْفُرُونَ بِالَّذِی خَلَقَ الْأَرْضَ فِی یَوْمَیْنِ وَ تَجْعَلُونَ لَهُ أَنْدَاداً ذٰلِکَ رَبُّ الْعَالَمِینَ‌-فصلت 9

زمین در دو دوره  آفریده شد و در آن و بالای زمین پوسته جامد را قرار دادیم و برکت را در رواسی (پوسته جامد را به خاک رس برکت بخشیدیم) و در آن اقوات  را در چهار دوره برنامه ریزی کردیم برای نیازمندان به آن غذا. توجه  فرمائید  آیه به زمانی  که پوسته جامد بر روی زمین قرار داده  شده اشاره میکند و غذا هم برای اولین موجودات زنده است که به آن غذا نیاز دارند. یعنی برای اولین نطفه حیات که باکتری های کهن بودند
وَجَعَلَ فِیهَا رَوَاسِیَ مِنْ فَوْقِهَا وَ بَارَکَ فِیهَا وَ قَدَّرَ فِیهَا أَقْوَاتَهَا فِی أَرْبَعَةِ أَیَّامٍ سَوَاءً لِلسَّائِلِینَ‌ 10 فصلت


روند تحول نظریه های پیدایش زمین به سوی واقعیت


نظریه تکاملی داروین بر اساس بینش علمی آن زمان به محدوده وجود سنگواره ها و حدود 570 میلیون سال قبل تا کنون بر می گردد و ارتباطی با پیدایش حیات از بی جان به جاندار ندارد. دانشمندان بعد از داروین تلاش مستمری انجام دادند تا چگونگی پیدایش اولین نطفه حیات در زمین اولیه را کشف کنند. تاریخچه تکامل این نطفه تا آغاز پیدایش باکتری های غیر هوازی فتوسنتز که جزء پروکاریوت بشمار می آیند به دلیل تحولات عظیم پوسته جامد زمین و فعالیت های شدید آتش فشان ها و اصابت پی در پی شهاب سنگ ها امکان پذیر نیست. زیرا شواهد زمین شناسی در دست نیست. زمین حدود 4/6 میلیارد سال پیش از توده ابر و غبار خورشیدی جدا شد.

براساس نظریه ارنست مایر و سایر دانشمندان تکامل شیمیائی از 4 میلیارد سال قبل آغاز شد و پانصد سال بعد از آن یعنی 3/5 میلیارد سال قبل اولین تک سلولی غیر هوازی بدون هسته و غشاء هسته ای و غشاء سلولی ناقص که به باکتری های کهن یا باستانی معروفند پا به عرصه وجود گذاشتند. این نوع باکتری ها خوشبختانه هم اکنون بصورت زنده  وجود دارند که به فسیل های زنده  مشهور شده اند. جالب است که برخی از این باکتری ها در حرارت بالای صد درجه (برخی در محیط تا چهارصد درجه زنده هستند) در اطراف گدازه های آتشفشان ها در اعماق اقیانوس ها دیده میشوند و دانشمندان تحقیق خود را بر روی این نوع باکتری ها برای دستیابی به راز حیات متمرکز کرده اند. وجود این باکتری ها موید این است که اولین تک سلولی های حیات در محیطی داغ و خارج از آب و بر روی پوسته جامد زمین می بایستی شکل گرفته باشند. نظریه های مختلفی در پیدایش حیات بر نظریه های قبلی افزوده شد. برخی نظریه دادند که حیات از داخل اقیانوس ها و اطراف دهانه های آتشفشان زیر دریا ایجاد و در آب منتشر شدند. ولی با مخالفین زیادی مواجه شدند. زیرا برای تشکیل ماکرومولکول های زنجیره ای از مونومرها باید محیط بدون آب و خشک باشد تا آب دفع  شده  بسرعت از محیط واکنش خارج شود.

آب دافق یا دفع شونده در موجودات زنده کنونی توسط آنزیم ها جذب و به خارج از سلول منتقل می شود ولی در زمین اولیه هنوز آنزیم ها به وجود نیامده بودند. موضوع آب دافق دربین دانشمندان به معضل پیچیده ای تبدیل شده و کلید رمز حیات در آن نهفته است. حال باید مفهوم علمی ماء دافق که از بین صلب و ترائب خارج میشود را در قرآن درک کرد و تصورات غلط ذهنی باقی مانده از نظریه هزار سال قبل رها ساخت. صلب و ترائب همان صلصال و حما مسنون است که صلصال به عنوان کاتالیزاتور نقش آنزیم ها را بازی کرده است و آب دافق هم از بین این دو جسم نرم (توده  سیاه  و نرم رسوب شده در بین لایه های سنگ رس یا  ترائب) و جسم سخت صلصال یا صلب  خارج میشده و ارتباطی با آب مرد و سینه زن ندارد و در قرآن هم کوچکترین اشاره ای به این موضوع نشده و همه این تصورات ساخته و پرداخته  ذهن گذشتگان است که باید اصلاح شود.

والسمائ والطارق- -وَمَا أَدْرَاكَ مَا الطَّارِقُ- النَّجْمُ الثَّاقِبُ- إن كُلَّ نَفسٍ لمّا علَیها حافظٌ- فَلیَنظُرالإنسانُ مِمَّ خُلِقَ- خلق من ماء دافق- یَخرُجُ مِن بَینِ الصُّلبِ وَ التَّرائِبِ-إنَّه عَلی رَجعِهِ لَقادر


قسم به آسمان و ظلمت حفاظت کننده آن. وَمَا أَدْرَاكَ مَا الطَّارِقُ-تو چه دانی طارق چیست . النَّجْمُ الثَّاقِبُ-ستاره نفوذ کننده در آن- توصیف تاریکی است که نور ستاره به راحتی در آن نفوذ میکند و دل ظلمات را میشکافد. إن كُلَّ نَفسٍ لمّا علَیها حافظٌ-بدرستیکه بر تمامی نفس ها حفاظی قرارداده ایم این آیه نقش حفاظتی طارق را گوشزد می کند .نفس واحده که سر منشاء حیات درزمین اولیه است نیاز به این حافظ داشته است.

فَلیَنظُر الإنسانُ مِمَّ خُلِقَ- خلق من ماء دافق- یَخرُجُ مِن بَینِ الصُّلبِ وَ التَّرائِبِ-إنَّه عَلی رَجعِهِ لَقادر-پس انسان بنگرد از چه چیزیی خلق شده از آبی دفع شونده که از بین صلب جسم سخت و ترائب جسم نرم بیرون رفته است و خداوند قادر است آنرا بر گرداند.

جمله إنَّه عَلی رَجعِهِ لَقادر- خط بطلان بر نظریه کهن که ماء دافق اب مرد و صلب استخوان پشت و ترائب سینه زن است می کشد. در این جمله که خداوند قادر است آن را برگرداند تفکر کرده ایم. آیا خداوند آب نطفه مرد که ریخته شده را قادر است برگرداند (استغفرالله) یا حیات اولیه در دل جسم سخت و نرم را قادر است بر گرداند. با تعمق و تفکر در آیات و با استعانت از نظریه های علم روز به آیات نگاه کنیم. این آیه را خداوند برای دانشمندان زیست شناسی و زمین شناسی در عصر شکوفائی علم بصورت آیات متشابه بیان فرموده تا حقانیت وجود خالق متعال را اثبات نماید و ما چه به روز آن انداخته ایم-سید محمد تقوی اهرمی آذر 1397 ویرایش جدید خرداد 1399-ویرایش جدید 4/12/1402

بازدید: 2503

نوشتن دیدگاه


تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید