جهان موازی دو گانه واقعیتی که در قرآن بیان شده

مقدمه نوشتار

بحث جهان موازی اخیرا در محافل  فیزیک دانان داغ شده و چاشنی آن بحث به  موضوع چرا کیهان از ماده تشکیل شده و ضد ماده به کجا رفته است بر می گردد. مدل استاندارد پیدایش کیهان از لحظه بیگ بانک که به  یک واقعیت علمی نزدیک شده است دارای نکات ابهام انگیزی است که ذهن فیزیک دانان را به خود مشغول کرده است. ماده را همه ما می شناسیم و کیهان و تمامی پدیده های دور و بر ما حکایت از وجود ماده دارد. اخترشناسان و فیزیک دانان یک تصویر دقیقی از روند شکل گیری کیهان بدست آورده اند. حدود 13 میلیارد سال قبل واقعه عظیمی که از یک نقطه بینهایت کوچک، بی نهایت داغ و بی نهایت چگال یا فشرده یا صمد رخ می دهد. این نقطه را فیزیک  دانان سینگولاریته می نامند به فارسی تکینگی و به عربی احدیت معنی می دهد. نقطه ای که تصور کوچکی ابعاد و ارقام آن در ذهن نمی گنجد. فیزیک دانان این طور تصور می کنند که تمامی جرم کیهان کنونی در زمان مه بانک در یک نقطه بینهایت کوچک متمایل به صفر فشرده شده بودند و این فشردگی حرارت را بالا برد.

این تصور کاملا غلط و خارج از فهم علمی است ولی برای دلیل آن منطق غیر علمی بیان می کنند. از هیچ و بدون قدرت ما  فوق؟ می گویند انرژی ناب بود که یکباره از هیچ پدید آمد.

چرا کیهان از هیچ ایجاد شد

آغاز شروع این نقطه که زمان و مکان وجود نداشته و علم فیزیک از ناچاری زمان صفر تا ده به توان منهای 43 ثانیه را برایش انتخاب کرده است را محدوده پلانک نامیدند. حرارت آن  10³² درجه کلوین است و شروع واقعه عظیم بیگ بانک از همین نقطه است. در محدوده انرژی ناب همه چیز در هم تنیده شده با ماهیت واحد از نظر مادی هنوز هویتی ندارند. از کجا آمدند که به یک باره از هیچ هست شدند. انرژی ناب از کجا آمد. یکی می گوید خود خودش را پدید آورد و دیگری گوید جهان دیگری بوده که در هم جمع شده و فشرده و تبدیل به انرژی ناب شدند و این همان انرژی است که محدوده  احدیت را ساخت و هر کس تخیلاتی ارائه می دهد، سئوالی است که برای آن جوابی ندارند. گریز از واقعیتی که ترس دارند بیان کنند چرا که به نیروی ازلی قدرتمند و خالقی متعال عقیده ندارند. همه چیز تصادفی ایجاد شد. قوانین فیزیک با این نظم خارق العاده خود جوش پدید آمد. قرآن برای این لحظه دلیل دارد از نور ذات خداوند که نور علی النور(به زبان امروزی انرژی ما فوق انرژی ها که همان انرژی ناب است) و صمد بوده است یعنی تو پر یا به زبان علم امروزی فوق العاده چگال. کیهان در حال شدن است.

در پایان این زمان که ده به توان منهای 43 ثانیه گذشته است ابتدا نیروی گرانش خود را از بند بی هویتی خلاص می کند و خود را از چهار نیروی اصلی ساختار مادی جهان که در هم ادغام شده هستند رها و مستقلا عرض اندام می کند. سه نیروی دیگر هسته ای قوی و هسته ای ضعیف و اکترو مغناطیس لحظاتی دیگر با واقعه بس عظیم و باور نکردنی برای خلق ماده، هویت خود را آشکار می سازند. زمان به ده به توان منهای سی و پنج ثانیه نزدیک می شود. این محدوده را محدوده گات GUT (Grand Unified Theory( می نامند. تا اینجا دو محدوده مهم است که جهان دارد از هیچ ایجاد می شود و علم به هر دو آن دسترسی ندارد، محدوده پلانک و گات، زیرا محدوده احدیت است که حرارت و صمدیت بر آن حاکم است. این را دقیقا علم می گوید و کلمات احدیت و صمدیت را هم علم انتخاب و گذاشته است. صمدیت را علم فیزیک چگالی یا فشردگی مطلق نام گذاشته است و کوچکترین جای خالی ندارد و تو پر است،

جهان مادی از این انرژی ناب و این محدوده ایجاد می شود. کیهان هنوز باز نشده و ماده نیز هنوز خلق نشده به عبارتی کیهان (مکان  و زمان ) هنوز وجود ندارند  و علم  ناچار است این کلمات را بکار گیرد. قرآن در آیه زیر هم از کیهان نامبرده ولی زمان را نفی کرده است. خداوند در قرآن این مرحله را ابداع کیهان می نامد. ابداع یعنی ایجاد از هیچ .

بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَإِذَا قَضَى أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُن فَيَكُون او پديد آورنده  آسمان ها و زمين (کیهان) از هیچ است و چون به انجام كارى اراده فرمايد فقط می گويد باش پس می‏ شود (۱۱۷) بقره، ابداع کردن در این آیه را باید با کن فیکون معنی کردکن فرمان باش است یعنی ازقبل نبوده است.

ولله عالم الغیب السموات و الارض و ما امر الساعه الا کلمح البصر و هو اقرب الیه نحل 77

عالم غیب که عالم ماوراء جهان مادی است از آن خداوند است و امر آنی و بدون مقدمه ( می توان آن را لحظه بیگ بانک معنی کرد مفسرین امرالساعه را قیامت معنی کرده اند قیامت در یک آن ایجاد نمی شود زمان بر است و معنی درستی نیست) در لحظه بسیار کم و حتی کمتر از یک چشم بهم زدن بوقوع پیوست. کلمات در قرآن مفاهیم خاص خود را دارند. ابداع لحظه ایجاد است زمان را کن تا یکون نام گذاشته است یعنی زمان ایجاد از هیچ صفر است. در قرآن فطرهن هم داریم فاطرالسموات و الارض خداوند باز کننده کیهان. فاصله زمانی ابداع تا فطرهن همان دو مرحله پلانک و گات است که علم فیزیک آن را سینگولاریته مینامد و با کمال تعجب قرآن هم آنرا سینگولاریته مینامد. سینگولاریته به فارسی می شود تکینگی و به عربی احدیت. احدیت هم از احد که ذات باریتعالی است منشاء می گردد.قبل از امرالساعه حادثه به یک باره غیب است، غیب السماوات و الارض یک مرحله از بدیع جلوتر است یعنی قبل از هیچ غیب جهان مادی بوده است.

پروفسور هاوگینگ می گوید سینگولاریته از سینگولار نشات گرفته است و قرآن می فرماید کیهان از احد(همان سینگولار) نشات گرفت. چه تصادف جالبی، یعنی خداوند می دانست؟ که علم این کلمه و کلمات مانند صمد و احد را انتخاب می کند و آن ها را در 1400 سال قبل بیان فرموده. دراین محدوده ها( پلانک و گات) معادلات ریاضی، قوانین چهارگانه طبیعت و هویت ماده زمان و مکان جائی ندارند. علم  قادر نیست هم چو  حرارتی را در زمین تولید کند تا بتواند آن را باز سازی کند. تصور فرمائید ده به توان32 درجه حرارت یعنی پانصد میلیون میلیارد میلیارد میلیارد درجه مرکز خورشید تنها حدود 15 میلیون درجه گرم است. خلقت کیهان از هیچ نظر علوم طبیعی و قرآن.کلیک فرمائید.

در زمان10³⁵ الی 10^{32(ده به توان منهای )} ثانیه کیهان باز می شود و سریعا  با سرعتی که علم تصور آن را نمی تواند داشته باشد از اندازه  حدود هسته اتم هیدروژن  فضائی  را اشغال می کند که میلیارد ها سال نوری طول آن است آن هم تنها در زمان اشاره شده  فوق(در زمان فوق تفکر کنید تا یکی دیگر از ابهامات بیگ بانک  را بشناسید). علم فیزیک زیاد روی این موضوع  توقف نمی کند به نفعش نیست از ابهامات بیگ بانک است. ابتدای این انبساط  بفرموده قرآن قوانین دوگانه و سه گانه و چهارگانه طبیعت در کیهان قرار داده می شود آن هم دو تا دو تا یعنی جفت جفت تا به حال روی آن فکر کرده ایم چرا خداوند این کلمات را بیان فرموده ، به آیه زیر توجه فرمائید .اساس این نوشتار از این جا شروع می شود.

شروع انبساط کیهان آغاز خلق ماده است

الحَمْدُ لِلّهِ فاطِرِ السَّماواتِ وَ اْلأَرْضِ جاعِلِ الْمَلائِکَةِ رُسُلاً أُولي أَجْنِحَةٍ مَثْني وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ يَزيدُ فِي الْخَلْقِ ما يَشاءُ إِنَّ اللّهَ عَلي کُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدير
ستايش مخصوص خداوندي است که باز کننده آسمانها و زمين (کیهان) است ملائکه را در آن پیام قرار داد (امر خود) که برخی داراي بالهاي (قدرت یا نیرو) دو گانه و سه‏ گانه و چهارگانه هستند، او هر چه بخواهد در آفرينش آنها مي ‏افزايد، و او بر هر چيزي توانا است.

مفهومی که از این آیه بدست می آید این است که خداوند هنگامی که کیهان را باز کرد ملائکه که نیرو  و امر خدا در کیهان هستند را بصورت نیرو های جفت مثنی دو تا دو تا و ثلاث سه تا سه تا و رباع چهار تا چهارتا قرار داد. جاعل کرد و صحبتی از خلق کردن نیست. کیهان هنوز وجود ندارد در نطفه و جنین هم نمی شود آن را مقایسه کرد که بگوئیم کیهان در نطفه بود ،چرا که جنین و نطفه و موجود پدید آمده از آن دارای ساختار تشکیلاتی همگون هستند. دانشمندان فیزیک قوانین چهار گانه را که نیرو هستند کشف کرده اند که در دل اتم ساختار تشکیلاتی را درست کرده اند. هسته ای قوی، هسته ای ضعیف، الکتر و مغناطیس و گرانش. الکترو و مغناظیس خارج از محدوده اتم هم  فعال هستند به عنوان دو هویت جداگانه و به شیوه دیگر عمل میکنند. فوتون و نویترینو، زمان، مکان و حرارت ماده تاریک و انرژی تاریک همه این ها نیرو هستند. نور و امواج پیام رسان در کیهان هستند. و موضوع بحث بسیار گسترده ای دارد که باید در مقاله جداگانه به آن پرداخت. ما باید به بحث جهان موازی دو گانه و قرآن بپردازیم.

در ابتدای انبساط کیهان و لحظه آغازین آن همه  ذرات بنیادی جفت بودند ماده داشتیم و ضد ماده همان طور که آیه  فوق اشاره فرموده  نیرو های بنیادی هم جفت بودند. اما جهان ما فقط از ماده  تشکیل شده.

کیهان و ما از ماده هستیم  پس ضد ماده  کجا رفت

ماده جهان ما را ساخت و ضد ماده در همان اول مره در جهان موازی قرار گرفت و دو جهان با مبداء پیدایش واحد. به آیات زیر توجه فرمائید

أَوَلَمْ يَرَوْاْ أَنَّ اللّهَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ قَادِرٌ عَلَى أَن يَخْلُقَ مِثْلَهُمْ وَجَعَلَ لَهُمْ أَجَلًا لاَّ رَيْبَ فِيهِ فَأَبَى الظَّالِمُونَ إَلاَّ كُفُورًا-آیا نمی بینند که خدائی که کیهان را خلق کرده است قادر است مثل آن را نیز خلق کند و در آن ها اجلی قرار داد. هر دو جهان پایانی دارند. آیه دیگری اشاره کنم. مثل هم همانند کیهان.

أَوَلَيْسَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِقَادِرٍ عَلَى أَنْ يَخْلُقَ مِثْلَهُم بَلَى وَهُوَ الْخَلَّاقُ الْعَلِيمُ- آیا کسی که کیهان را خلق کرد قادر نیست مثل آن را هم خلق کند البته که می تواند که او خلاق العلیم است خلاق معنی خلق مکرر می دهد و آیه بعد چه زیبا و علمی بیان فرموده .

إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئًا أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ هنگامی که امر او بر ایجاد پدیده ای (شیئ) قرار گیرد می فرماید باش و می شود. دو جهان موازی مبدا پیدایش مشترکی دارند. دانشمندان اخیرا به موضوع دو جهان با مبداء  پیدایش مشترک رسیده اند و دارند  وارد بحث علمی آن می شوند و می خواهند موضوع بغرنج ماده و ضد ماده دربیگ بانک را حل کنند. موضوع جفت بودن کل شیئ  که  شامل کیهان هم می شود در قرآن اشاره شده است

وَمِن كُلِّ شَیْءٍ خَلَقْنَا زَوْجَیْنِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُون-

سُبْحَانَ الَّذِي خَلَقَ الْأَزْوَاجَ كُلَّهَا مِمَّا تُنبِتُ الْأَرْضُ وَمِنْ أَنفُسِهِمْ وَمِمَّا لَا يَعْلَمُونَ-این کلام خداوند است همه چیز جفت قرار داده شده است یعنی هم اکنون هم جفت بودن یا به لاتین پاریته وجود دارد. ولی بر اساس علم  فیزیک ماده و ضد ماده فقط در مه بانک وجود داشتند ولی اکنون دیگر نیستند و قرآن می فرماید همه کل شیئ از زوجیت تشکیل شده اند. زوج در گیاهان و زوج در موجودات زنده و زوج در اتم ها هر کدام مقوله جداگانه و تعاریف خاص خود را دارند. ما اشاره قرآن به کلمات و مما لا یعلمون و مثنی و ثلاث و رباع را که در ارتباط با موضوع نوشتار است پی می گیریم. دو لنگه کفش جفت هستند، نر و ماده ، بار الکتریکی الکترون و بار الکتریکی پروتون نه خود آن ها، ژن نر و ژن ماده و بسیاری همه جفت هستند. در آیه سبحان الذی خلق الازواج کلها. پاک و منزه است خداوندی که همه چیز را جفت آفرید.

معاندین  و مخالفین ایراد جالبی را مطرح می کنند که جای تفکر دارد و در حقیقت واقعیت را بیان می کنند ولی به عنوان ایراد نه  واقعیت قرآنی. می گویند این آیه مسخره است برای اینکه اگر قرار باشد همه چیز جفت باشد پس زمین و خورشید هم جفت دارند. درست می گویند. وقتی قرآن می فرماید همه چیز را جفت آفریدیم یعنی زمین و خورشید هم جفت دارند جهان موازی از دید قران-نظریه جدید،. کلیک فرمائید

من و تو هم جفت داریم به این دو آیه که  مصاحبه ای است که خداوند در قیامت ترتیب داده  تا این موضوع را به ما بفهماند- وَقَالَ قَرِينُهُ هَذَا مَا لَدَيَّ عَتِيدٌ - قرینه فرد (متهم به گناه  کاری) می گوید این اعمال ( یعنی اعمال خود من نوعی پیش من آماده است)- ولی من نکرده ام همزاد من کرده. مفسرین محترم همه به اشتباه  قرینه را شیطان تفسیر کرده اند، شیطان در قیامت به انسان های فریفته شده اعلام می کند که من شما را به کار بد دعوت کردم و شما اجابت کردید و عمل کردید .شیطان عمل کننده نبوده ولی قرینه و گناهکار مجری بوده اند. بعلاوه شیطان در قیامت چه کار میکند جای او در دنیا است وسوسه نفسانی در درون انسان است که او را به گمراهی می کشاند.

قال قَرِينُهُ رَبَّنَا مَا أَطْغَيْتُهُ وَلَكِن كَانَ فِي ضَلَالٍ بَعِيدٍ-همزاد(همان جفت) آدمی می گوید  خداوندا من او را به نا فرمانی وا نداشتم او خود در گمراهی دور و درازی بود- یعنی من نوعی او را به این کار وا نداشتم همزاد من این اعمال را انجام داد-قیامت از دیدگاه علم کوانتوم و قرآن.کلیک فرمائید. اگر قرینه را شیطان فرض کنیم با اینجای این آیه تناقص دارد. شیطان کارش وا داشتن انسان به گناه است ولی قرینه آدم می گوید من او را به نافرمانی وا نداشتم. شیطان به فریب دادن انسان اقرار می کند. خداوند در آیه زیر بصورت تمثیل آن را بیان داشته است برای تفکر در آن.

وَ قَالَ الشیْطنُ لَمَّا قُضیَ الاَمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَکمْ وَعْدَ الحْقِّ وَ وَعَدتُّکمْ فَأَخْلَفْتُکمْ وَ مَا کانَ لیَ عَلَیْکُم مِّن سلْطنٍ إِلا أَن دَعَوْتُکُمْ فَاستَجَبْتُمْ لی فَلا تَلُومُونی وَ لُومُوا أَنفُسکم مَّا أَنَا بِمُصرِخِکمْ وَ مَا أَنتُم بِمُصرِخِیَّ إِنی کفَرْت بِمَا أَشرَکتُمُونِ مِن قَبْلُ إِنَّ الظلِمِینَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ- ابراهیم آیه 22 

و شیطان هنگامی که  کار تمام می شود می گوید خداوند به شما وعده حق داد و من هم به شما وعده (باطل ) دادم و تخلف کردم، من بر شما تسلطی نداشتم جز اینکه دعوتتان کردم و شما  پذیرفتید، بنابراین مرا سرزنش نکنید، خود را سرزنش کنید، نه من فریاد رس شما هستم، و نه شما فریاد رس من، من نسبت به شرک شما در باره خود که از قبل داشتید (و اطاعت مرا هم ردیف اطاعت خدا  قرار دادید) بیزار و کافرم، مسلما ستمکاران عذاب دردناکی دارند.

بنابراین بر اساس موضوعاتی است که درآیاتی از قرآن آمده است. جهان مادی هم جفت دارد،

جهان ماده و جهان ضد ماده،

بنابراین قوانین فیزیک هم جفت هستند. قوانین فیزیک جهان مادی وقوانین فیزیک جهان ضد مادی وخداوند متعال هم خدای دو جهان است رب العالمین است. در بیان کلمه رب العالمین مجبوریم کمی از مقاله وارد مقوله دیگری شویم. هنگام نزول قرآن خط کوفی مرسوم بود که کسره وضمه و فتحه نداشت و حدود یک قرن بعد اعراب با کسره الف باب شد و بسیاری از کلمات برحسب برداشت های شخصی کسره وفتحه وضمه گرفتند مانند سنته با فتحه معنی زمان میدهد وبا کسره چرت زدن ویا عالم که معنی جهان میدهد در جمع ومثنی طور دیگری معنی می شود پروردگار جهانیان و عالمین دو معنی می تواند داشته باشد. با کسره ی میشود جهانیان که اکنون ترجمه میشود و با فتحه ی میشود دو جهان. بنابراین رب العالمین با فتحه ی هم می تواند معنی دو جهان میدهد. حال بر گردیم به اصل موضوع که در آیه زیر بیان شده است که دلیل همین موضوع است.

برای به تصویر کشیدن لحظه شروع مه بانک تا بعد از انبساط  کامل یک شکل قیف را میکشند که نوک قیف لحظه ظهور مه بانک است و قرآن دو قیف را دارد که در نوک هم مشترک هستند. مانند تصویر زیر

Bild: L. Boyle/Perimeter Institute for Theoretical Physics

موضوع جهان موازی از نظر علم و قرآن را اینجانب در سال 1393 در سایت خودم منتشر کردم و موضوع روز علم  فیزیک نبود و تنها پروفسور واینبرگ اشاره کوتاهی کرده بود که احتمالا ضد ماده به جهان موازی ما رفته و ما  دو جهان ماده و ضد ماده داریم که زیاد توجه دانشمندان را جلب نکرده بود. همان وقت با مطالعه کتاب پروفسور واین برگ با کمال تعجب متوجه شدم  قرآن دقیقا به آن اشاره کرده است و مطرح کردم. خوشبختانه نهم ژانویه 2019 همان مطلب من از طرف فیزیکدانان کانادائی Latham Boyle, Kiieran Fnn und Neil Turok در موسسه Perimeter Institute for Theoretical Physics با دلائلی فیزیکی مطرح شد. اینجا کلیک کنید-

خوشحالم که نظریه قرآن در محافل فیزیکی مطرح می شود و متاسفم که سیستم تئوری پردازی در کشور ما جایگاهی ندارد و غرب نظرات ما و دیگران به اسم خودشان به ثبت می رسانند. 

دانشمندان در مورد چرایی ماده بودن جهان ما و کجا رفتن ضد ماده  نظریه ای ارائه داده اند که تقریبا هیچ عقل سلیمی نمی تواند آن را قبول کند. می گویند در ابتدای انبساط کیهان ماده و ضد ماده برابر بودند و به محض اینکه حرارت به نقطه پایداری الکترون رسید. اکترون ها و پوزیترون ها که ضد الکترون ها بودند همدیگر را نابود کردند .اما ماده باندازه بسیار کمی زیاد تر بود و جان سالم بدر برد و جهان مادی ما از آن ماده (می توانیم بگوئیم در فضای کوچک اندازه هسته  اتم  هیدروژن، خود را قایم  کرده بودند ) که کیهان از آن به وجود آمد. شما این تخیلات را باور می کنید من که به عقلم نمی گنجد. بالاخره دانشمندان باید دلائلی برای نارسائی های یک ئتوری درست کنند. اکنون دانشمندان کانادائی نظر داده اند که این نظر نقض قوانین و مقررات فیزیک است و بایستی باز بینی شود .

آیا آنتی ماده واقعا وجود دارد

اینکه آیا ضد ماده  وجود دارد. آزمایشات انجام شده در موسسه تحقیقات فیزیک هسته ای سرن وجود آن به اثبات رسیده و حتی توانسته اند ضد اتم  هیدروژن را تولید کنند ولی نگه داشتن آن که با ماده برهم کنش نداشته باشد تکنیک بسیار بالا می خواهد. ضد ماده در کیهان مطلقا وجود ندارد و تنها در آزمایشگاه وجود آن به اثبات رسیده است.

فیزیکدانان  تاکید دارند که تمامی ذرات دارای عدد کوانتومی هستند و مجموع تمامی اعداد کوانتومی مساوی است با صفر به عبارتی این عدد نباید تغییر کند مثلا یک پروتون دارای عدد باریونی 1است یک مثبت و آنتی پروتون دارای عدد باریونی یک منفی است. وقتی قبلا در جهان مجموع این دو عدد باریونی صفر است در این صورت پروتون و آنتی پروتون جفت تولید می شوند و عدد باریونی مساوی است با صفر از آنجائی که در مه  بانک قوانین فیزیک یکی است انتظار میرود که تعداد ماده و ضد ماده هم برابر باشند. دانشمندان عقیده دارند که قانون تقارن و پاریته (جفت بودن) در این لحظه نقص شده و مقداری ماده از دیدگاه  ضد  ماده پنهان بوده است که جهان مادی را درست کرده. آیا این تصادفی بوده یا برنامه ریزی یک خالق متعال و یا برعکس نظریه دو جهان موازی با نقطه ایجاد مشترک قرآن درست است.

با استناد با آیات فوق و استدلالات مطرح شده  نظر قرآن نظری علمی تری است و دانشمندان بحث آن را باز کرده اند و به  آن میرسند. دانشمندان فیزیک مسلمان ما که در وادی  تفکرات غربی هستند و توجه ای به این آیات نکرده و نمی کنند که مطالب برای نظریه پردازی فراوان در قرآن است، متاسفانه نظریه پردازی باب نیست یعنی به خودمان و معلومات مان باور نداریم . اگر دانشمندان غرب هم به موضوعات قرآن برسند باز هم به نفع ما است مشروط بر اینکه  ذهن خودمان را برای پذیرش آیات متشابه علمی و بازنگری در تفکرات کهن آماده کنیم. انشاء الله سید محمد تقوی اهرمی فروردین 1397-ویرایش جدید خرداد 1399-ویرایش جدید شهریور 1402

• قبلی
• بعدی